Türkiye'de bir ilk olma özelliğini İzmir Bahçeşehir Fen ve Teknoloji Lisesi Robotel Kulübü, vaka üzerinde ilk mekanik ellerini üretti. Yaptıkları mekanik elin Türkiye'de lise düzeyinde ilk ve tek olduğunu söyleyen ekip üyeleri, 'İlk vakamıza mekanik el ürettik. Ürettiğimiz elin ölçüleme, modelleme, baskılama ve toplama aşamalarında hiçbir sorun yaşamadık. İlk olmasına rağmen yüzde yüze yakın başarı elde ettik' dedi.
Bahçeşehir Koleji Fen ve Teknoloji Lisesi'nin ekibi 10'uncu sınıf öğrencileri Barış Söylemez, Oğuz Alp Duran, Berk Dayanır ve hazırlık sınıfı öğrencisi Ada Ceylin İnci'den oluşuyor. İlk vakalarına mekanik el üretmeyi başaran Robotel Grubu, maddi bir kazanç beklemediklerini tek amaçlarının insana dokunabilmek olduğunu söyledi.
16 yaşındaki gençler, Robotel Türkiye sürecinin ilerleyen dönemlerinde eğitmen olan grupta yer alacak. Eğitmen grupta büyük faydaları olacağına inanılan ekip, meslek liseleriyle görüşecekler ve onlara bu süreci anlatacak. Atölyede anlattıklarını görünce gençlerin inanılmaz gayretli ve meraklı olduğunu göreceksiniz. Toplumda ihtiyaç sahibi insanlara dokunmak yani yardımcı olabilmek adına çıktıkları yolda genç ekiple bir söyleşi gerçekleştirdik. Söyleşimizde bu süreçle neleri başarmak istediklerini anlattılar.
Robotel teknolojisi süreci daha çok yurtdışında gelişmiş bir süreç. Türkiye'de de son yıllarda ciddi atılım yapıldı ancak istenilen düzeye ulaşılamadı. Bu sürece başlangıcınız hakkınızda beler söyleyeceksiniz?
10. sınıf öğrencisi Barış Söylemez: Bu konu hakkında hiçbir bilgimiz yoktu. Ta ki internette İnan hocanın röportajını görüp, öğreninceye kadar. Sonrasında da bu işi yapabileceğimize karar verdik ve sürece başladık. Bu işe başladıktan sonra yaptığımız araştırmalar sonucunda Blender programıyla bu işi rahatlıkla yapabileceğimizi anladık. Bu programı öğrenmek için İstanbul'a gittik ve profesyonel bir şekilde öğrenmek üzere dersler aldık. İstanbul'da Hakan ve Serdar beylerin yardımıyla programlamayı detaylı bir şekilde öğrendik. Sonra da ilk vakamız olan Yusuf Tolga'da programlamadaki sıkıntılarımızı gördük. Bunun ardından Ankara'da nisan ayında gerçekleşen Robotel etkinliğine katıldık. Bu etkinlikte programlamyı daha detaylı öğrenmemizin yanında 3D baskıyı ve ölçülendirme konusunda da detaylı bilgi sahibi olduk.
Bu sürece başlama durumlarında hep bir sorunu dert edinme vardır. Sizin bu sürece başlama nedeniniz ya da derdiniz neydi? Bu yola çıkışta sizi destekleyen(ler)in ne ya da kimler olduğunu söyleyebilir misiniz?
10. sınıf öğrencisi Oğuz Alp Duran: Bu sürece başlama nedenimiz insanlara yardımcı olmak ve 3D teknolojisinde neler yapabileceğimizi görmekti. Mühendislikle çok bağlantılı bir iş olduğu için öğrenmek istedik. Ayrıca bir insana yardım etmek kadar da bizleri mutlu edecek başka bir şey yoktu. Düşünsenize yaptığınız bir şeyle bir insana dokunabileceksiniz. En çok bu bizi harekete geçirdi. Bu süreçte maddi bir kaygıdan yola çıkmadık. Daha çok merak ettiğimiz bu süreçte işi öğrenip ortaya bir şeyler koyabilmek ve ortaya koyduklarımızla insanlara yardım edebilmek.
3D baskılama yöntemiyle ilk mekanik eli, ilk vakanız olan Y.T.'de denediniz. Bu çok ciddi bir süreç. Küçük yaştaki bir çocuğun bu mekanik eli sevmesi, elin çocuğun ihtiyaçlarına cevap verip vermemesi gibi bir sürü sorunu da beraberinde getirebilir. Bu süreçte neler yaşadınız?
B.S: Y.T. bizim bu alandaki ilk deneyimimiz oldu. Her şeyin ilkini oluşturuyordu. Mekanik elin ölçüsünde ve 3D baskılamada oldukça güzel sonuçlar aldık. Varolan elinden yola çıkarak aldığımız ölçüyle mekanik elin ölçülerini birebir tutturduk. Ancak vakamızın bilekten sonra mesafesi çok olmadığı için mekanik elin olup olmama sorunu vardı. Daha doğrusu mekanik elini rahat kullanıp kullanamayacağı sorunu. Vakamız da işte tam bu noktada gücü yetmediği için mekanik elini kullanma sorunu yaşadı. Ancak diğer hiçbir konuda bir sıkıntı yaşamadık. İlk vakamıza göre oldukça yüksek başarı elde ettik. Şimdi başka bir model üzerinde çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu yöntemin vakamız için nasıl olacağı sorusunun cevabını ise önümüzdeki günlerde alacağız. Mekanik elini işlevsel bir şekilde kullanana kadar vakamızla çalışmalarımıza devam edeceğiz.
Bu öğrenme sürecini de kendi aranızda paylaştınız. Her biriniz farklı işlerden sorumlusunuz. Bu konuda süreci nasıl oluşturdunuz? Kimin hangi alanda uzmanlaşacağına nasıl karar verdiniz?
O.A.D: Tüm bilgisayar, montajlama ve baskı kısmından ben sorumluyum. Robotel'den önce de konuya ilgim vardı. Ancak bu kadar çok boyutlu olduğunu bilmiyordum. Öğrenmek ve insanlara yardım etmek açısından sürece dahil oldum. Sıkıntı yaşadığım tek şey programın kullanımıydı. Ancak program kullanımını da Ankara'da detaylı öğrendik. Sonrasında da modelleme ve baskıya başladık. Sonuç olarak ise ilk vakamıza kusursuz bir mekanik el tasarladık. Ölçüyle ilgili bir sorun kesinlikle yaşamadık. Mekanik eli vakamız kullanamadı. Kolu güçsüz geldiği için mekanik elini işlevsel kullanamadı. Ancak çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
10. sınıf öğrencisi Ada Ceylin İnci: Daha çok montaj kısmında bulundum. Özellikle lastik takılma süreci daha ayrı bir dikkat ve incelik gerektiriyordu. Ben de bu süreçte kendime yer buldum. Bu sürece başlanması için açtığımız kulübe çok kişi katılmak istedi. Çok kalabalık olmaması için de konuyla ilgili olan arkadaşlarımızı seçmeye çalıştık. Bu süreçte de aktif olarak bulundum. Bu kulüp, 4 kişinin kuruculuğuyla başladı. Diğer arkadaşlarımız da hem vakayla iletişim sürecinde hem de diğer süreçlerin hepsinde aktif olarak yer aldı. Aslına bakarsanız bu bir ekip işiydi. Ve biz 4 kişiden oluşan bir ekibiz.
ROBOTEL'in içinde olduğumuz için ellerinde olan vakaları bildiriyorlar. Biz de uygun isek vakayla ilgileniyoruz. Vaka seçme şansımız da var. Zaten bu süreçte kesinlikle maddi bir yön yok. İhtiyaç sahiplerine bu mekanik el temin ediliyor. Bunun içinde herkes elinden geleni yapıyor. Bundan sonra da sürecin içerisinde bulunmayı sürdüreceğiz.
Düşük maliyet
Robotel bu süreci toplumsal bir sorumluluk olarak görüyor ve kesinlikle ücreti dışarıda tutuyor. Ancak böyle bir şeyi kişi kendi yakını için yapmak istese ortalama maliyeti nedir?
O.A.D: Programlama, 3D yazıcı, montajı ve ölçülendirmesinin hepsini hesapladığımızda ciddi bir ücret ortaya çıkar. Ancak sadece mekanik elde kullanılan plastik ve türevleri 30 TL, lastikleri, vidaları ve diğerleri de 20 TL diyebiliriz. Aslına bakarsak 50 TL'ye halledilebilir. Ancak işte burada program ve 3D baskılama aracının ücreti devreden çıkıyor. Burada bunları da sürecin içine kattığımızda çok ciddi bir ücret ortaya çıkar. Sadece 3D baskı aleti bin liradan başlayıp, 7 bin liraya kadar çıkıyor.
Program bilgisi
Türkiye'de bir ilki gerçekleştirme sürecinde destek aldınız mı? Okulunuz dışında örneğin TÜBİTAK'a bir başvuru yaptınız mı ya da destek gördüğünüz bir kurum oldu mu?
A.C.İ: İstanbul ve Ankara'da Robotel ekibinden destek aldık. Özellikle programlama konusunda ciddi destek gördük. Okulumuzun dışındaki bir STK ya da özel kuruluştan ise herhangi bir destek görmedik. TÜBİTAK'a yönelik bir girişimde de bulunmayacağız. Çünkü bunu sosyal sorumluk projesi olarak yapıyoruz. TÜBİTAK yaptığı yarışmalarda hep bir ödül vadediyor. Biz bunu ödül almak için değil insanlığa yardımda bulunmak başka bir tabirle 'İnsanlığa el vermek' için yapıyoruz. Ancak yardımda bulunmak isteyen firma ya da kişilerden de üst düzey 3D printer ya da makerboot konusunda olası desteklerini kabul edebiliriz. Tabi bu kabul edersek de sadece bu alanda çalışırız.
Bu alanda program konusu da oldukça önem taşıyor. Sizin hâkim olduğunuz programları ve eğer varsa öğrenmeyi sürdürdüğünüz programları öğrenebilir miyiz?
O.A.D: Oto Desk Fusion 360 ve kısmi olarak da Blender programlarını kullanıyoruz. Alanda çok ciddi programlar var. Ancak bunlara sahip olmak da ücretli oluyor. Özellikle Oto Desk Fusion 360 öğrencilere ücretsiz temin ediliyor. Ancak diğerlerinde böyle bir durum yok. Zaten ülkemizde çok fazla ilgilenilmediği için de çoğu program bilinmiyor. Bu programlar da ciddi maliyetli olduğu için sahip olma konusunda şuan için bir girişimimiz yok. Zaten öğrenci olduğumuzdan dolayı paramız yok (gülüyor). Ülkemizde de belli programlar işte yavaş yavaş öğrenildi ve kullanılmaya başlandı. Önümüzdeki yıllarda bu alana ilginin daha da artacağına ve ciddi bir sektör olacağına inanıyorum.
3D ile mekanik el üretimi Türkiye'de çok yeni
Bu sürecin Amerika temelli olduğunu söylediniz. Türkiye bu süreçte aktif olarak yer alıyor mu? Alıyorsa şu an için hangi bölümde olduğunu öğrenebilir miyiz?
B.S: Türkiye bu süreçlere oldukça geç kaldı. Amerika'da ortaokul ve lise öğrencileri aktif olarak 3D printer ile ciddi çalışmalar yapıyor. Çok küçük yaştaki öğrenciler bunun videosunu da internet üzerinden yayınlıyor. O derece yaygın bir kullanımı var. Bizim amacımız da Türkiye'de bu süreci daha da yaygınlaştırmak. İmkanı olmayan ama ihtiyacı olan insanlara mekanik elleri ulaştırmak istiyoruz. Türkiye'de bu harekete daha 2 yıl önce kulak verdi ve başladı. Aslında bakarsanız çok geç kaldık. Ancak Robotel Türkiye ile birlikte aradaki bu mesafeyi çok çabuk geçeceğimize inanıyorum.
Raptor Reoaded Manuel programından da destek alarak bir sunum yaptınız. Bu konu hakkında neler söyleyeceksiniz?
O.A.D: Raptor Reloaded Manuel programı mekanik elin nasıl birleştirileceğini gösteriyor. Bu programı geliştiren Enable'daki yazılımcılar bundan yararlanılması içinde programı ücretsiz yapmışlar. Bedava yani. Hatta telefonlarınıza bile indirebilirsiniz. Youtube videolarından da yola çıkarak konu hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Bu programı telefonunuza ya da bilgisayarınıza indirdiğinizde özellikle mekanik eli toplama sürecinde çok daha hızlı yol alıyorsunuz. O nedenle de yeni başlayanlar için alanda son derece önem taşıyor.
Bu süreçle ilgili internet ortamından yararlanılabileceğini söylediniz. Bu süreci hiç bilmeyen biri olarak internetten aldığım bilgilerle mekanik el üretebilir miyim?
A.C.İ: İnternette ciddi kaynaklar var. Bu işi yapmak isteyen herhangi biri internete desteğiyle de çok ciddi yol alabilir. Çünkü eğitim videoları da hazırlanmış durumda. Ancak sadece bu yeterli olmayabilir de. Çünkü konuyla ilgili program bilgisi ve 3D kullanım süreci çok önem taşıyor. Kişi kendine güveniyorsa başarılı da olabilir. Ülkemizin genelinde ise interneti çok kullanmamıza rağmen bu tür bilimsel ve eğitsel programlar tercih edilmiyor. Bu konuda bir farkındalık yaratılabildiği takdirde çok daha ciddi başarılar elde edebileceğimize inanıyorum. Bu yönelimin gelişmeme nedenleri ise eğitim sisteminin araştırma ve sorgulama yerine daha ezbere dayalı olması ve bu konuda hazırlanan kaynakların çoğunlukla İngilizce olması da etkiliyor. Çünkü ülkemizde dil eğitimi de yeteri kadar başarılı değil.
4 arkadaş olarak gerek aldığınız eğitimler gerekse ortaya koyduğunuz sıfır hatalı mekanik elle süreçte çok ilerlediğiniz ortada. Bu sürecin bir sonraki adımında Robotel tarafından eğiticilik görevinde düşünülüyorsunuz. Konuyla ilgili sizin gibi öğrenci arkadaşlarınıza eğitim vermeyi düşünüyor musunuz?
Tüm öğrenciler: İlerleyen zamanlarda tabi ki eğitici rolünde de destek verebiliriz. Zaten bu işi tam anlamıyla öğrendiğimizde başkalarını da eğitmek istiyoruz. Ancak öncelikle çok iyi öğrenmemiz yani erbabı olmamız gerekiyor. Şu an için yeteri kadar hâkim değiliz. Ama çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Henüz kimse bizim bu işi bildiğimizi bilmediğinden dolayı şu an için eğitici olarak herhangi bir talep de görmedik. Zaman içinde adımız duyuldukça bunu öğrenmek isteyenlere elimizden gelen desteği yapacağız. Bu işin ülkemizde yayılmasını istiyoruz. Herhangi bir şekilde bir insanın hayatına dokunabilmek umuduyla bu yola çıktık. Dokunabilme umudu taşıyan herkese bildiklerimizi öğretme taraftarıyız.
Özellikle ilk vakanızda oldukça küçük yaşta bir çocukla çalışma durumunda kaldınız. Çocukla iletişim kurmada ve sürece onu da dahil etme de yaşadığınız sıkıntıları nasıl atlattınız? Bu konuda herhangi bir destek aldınız mı?
B.S: Açıkçası vakamızı okuldaki atölyemize çağırdık. Ancak ölçü alımına hemen başlamadık. Öncelikle onunla oyunlar oynadık ve arkadaş olmaya çalıştık. Arkadaş olduktan sonra sürece başladık. Bir yerde onunla bir olmaya çalıştık. Her konu hakkında konuştuk ve çeşitli deneyimlemeleri birlikte yaptıktan sonra sürece geçtik. Eğer bunları yapmasaydık bizimle çalışmak istemeyebilirdi. Çünkü duygusal ve psikolojik olarak da hazır değildi. Bu sürece hazırlamaya çalıştık. Elinizde bir mekanik kol bunu önce kendisinin kabul etmesi ve sonra çevresindekilere kabullendirmesi gerekiyordu. Kabul etme sürecini çok iyi geçirdik. Vakamızla arkadaş olabildik. Bu sayede de sorunsuz çalıştık. Renk seçimini ona bıraktık. Mavi, Beyaz ve Kırmızı renkler arasında sürekli gelip gittiğini görünce 3 rengi de kullanma kararı aldık.
3D ile her şey üretilebilir
Bu süreçlere geç girdiğinizi ancak bir 3D printer ve yazılım bilgisiyle çok hızlı ilerlenebileceğini ifade ediyorsunuz. Ancak 3D printer ile ortaya koyduğunuz ürünlerde sorunlar yaşadınız mı?
B.S: Evet sorun yaşanıyor. Aslında bu süreçte en önemli ayakların başında da yazıcı geliyor. Programdan çıkardığınız parçayı yazıcıya aktardığınızda sorun çıkabiliyor. O nedenle de sürekli yazıcının başında durmak gerekiyor. Çünkü yazıcıların hata payları olduğundan dolayı çok ciddi sorunlar çıkarabiliyor. Bir de bu alanda çok uyguna da 3D printer var. Örneğin, kişi kendi toplamaya kalkarsa 750 TL'ye de 3D printer toplayabilir. Ama bu makinenin de çıkardığı ürünler kaliteli olmuyor ve bozulma ihtimali daha da yüksek oluyor. Zaten çok ciddi paralar var. Bu Amerika'da çok ciddi bir sektör oldu. 3D printer ile her şey yapmak mümkün hale geldi. Süs eşyası, ev eşyası ve kişisel ürünler üretilebiliyor.
