Dr: Peki bu daire sana neyi hatırlatıyor ?
Hasta : Bir soyunma odasının duşunda bir kıza aksiyon var.
Dr : Peki ya bu kare ?
Hasta : Bir kadın bir otomobilin arka koltuğunda üç adamı götürüyor.
 
Dr: Pekala teşhisi koydum. Sanırım sizin sex saplantınız var.
Hasta :Benim mi? der ve ekler :
“Müstehcen resim koleksiyonuna sahip olan sensin...”

Doktorun hastasına gösterdiği sekillere  göre koyduğu bir  teşhis söz konusu iken hastası da ona bir teşhis koyuyor. Çünkü  ona göre  doktor da  müstehcen bir kolleksiyona sahip. Bunun anlamı şudur : İnandığınız şey ne ise gerçeğin üzerini örter ve bu salt gerçeğe ulaşmanızı ya geciktirir ya da  önünü tamamen keser ama gerçek orada bir yerde keşfedilmeyi bekler yine de.

Biz nesnelere ve olgulara verdiğimiz değere göre onları  güzelleştirir ya da çirkinleştirebiliriz ama  konu  haklı olmaya gelince bu kez gerçeklerle uğraşmayı bırakır kendimizle uğraşırız  oysa daha önemli bir şey vardır  ki o da  anlasılmaktır. Anlaşılmanın önemi şuradadır: İnsanlar genellikle anlamadıkları şeyleri ya onaylarlar ya da karşı çıkarlar ama genellikle anlamazlar. Anlamak kolay bir iş değildir, uzun bir sürece bağlı olduğu gibi  derin bir şekilde  düşünmeyi gerektirir, düşünmek ise çok zor bir iştir. Öte yandan anlaşılamamak insanı ebedi bir suçlu konumuna düşürebileceği için kişi saygınlığını koruma telaşı içinde paniğe girer ve böylece tartışmaya temel olacak ana fikirden uzaklaşır. Bir şeyi tartışırken öncelikle tarafların  üzerinde uzlaştıkları temel dayanak noktaları işin can alıcı noktası olmalıdır. Bu durum hayatımızın bir gün sona ereceği  konusunda uzlaşmadan yaşamın nasıl akması gerektiği  üzerinde  konuşmanın  anlamsız olmasına benzer.

Burada doktorun hastası ile konuşması esnasında  sorduğu  soruların altında yatan ana nedenin;  hastasına karşı bir üstünlük sağlama savaşı değildir  ancak, hastanın cevapları ve vardığı sonuç bize ilişkilerimizde karşımızdaki ile senkronize olma çabamızı göstermesi bakımından ilgi çekicidir.  Sex saplantısı olduğunu kabul etmeyen hastası ise doktorun müstehcen bir resim koleksiyonuna sahip olduğunu söyleyerek  kendini temize çıkartmaya ya da başka bir deyimle benzer bir durumda olduklarını göstermeye çalışıyor.

Ben bu konuşmanın devamında doktorun “ evet, haklısın benim müstehcen bir koleksiyonum var ama senin de sex saplantın var” diyerek bir uzlaşı arayışı içine girmesinin daha anlamlı olabileceğini düşünüyorum. Bir sorunu veya herhangi bir gerçeği anlamlandırmak ve olası çözümler için çoğu zaman tanımlama gereğini duysak bile asıl olan karşı tarafın bakış açısını yakalayabilmek ve onun ardında yatan asıl nedeni ortaya çıkarmaktır ve bu  sanıldığı kadar kolay değildir. Herhangi bir saplantı bir gerçek olsa bile başka bir gerçeğin üzerini örtmesi  bakımından önemli olabileceğini gözden kaçırmamak gerekir.

Gül biz ona gül dediğimiz için mi güzel kokar ya da gülün yaydığı kokunun bizde hoşnutluk yaratması yüzünden mi gül’ü severiz ? İşte yazının başında aktardığım diyalogda,  doktor hastasını saplantılı biri olarak tanımlayınca o da  bunun olumsuz bir şey olduğunu varsayarak   onu müstehcen resim koleksiyonu olduğunu söylemesi objektif bir gerçeği ararken farklı bakış açılarının düellosuna tanık oluruz.

Hangisinin gerçek olduğuna kim karar verecek  ve daha tuhaf olanı ise karar verenin gerçekliğini nasıl bileceğiz ya da onun gerçeği söylediğinden nasıl emin olacağız.?
Tam bu noktada konu ile ilgili bir bilim insanının  bir insanın ne zaman hasta sayılabileceğine ilişkin yaptığı bir tanımlamayı aktarmak bizim için önemli bir ipucu olacağına inanıyorum. Şöyle söylemişti: “Eğer bir insan kendine ve çevresine zarar vermiyorsa onu sağlıklı olarak kabul edebiliriz.”  Bu durumda herhangi bir saplantı bile olsa bu durum kişiyi daha mutlu ve yaratıcı yapıyorsa onu bir sorun olarak tanımlamak yerine normal dediğimiz şeyin ne olduğuna yönelik yeni bir tanımlama getirmemiz gerekiyor.

Kişisel görüşüm ise burada bir tanımlama yaparken bir olgunun içeriğinin belirli bir alana hapsedildiği yönündedir. Bu yüzden  insanın mutlu olabilme çabasının bazen adil olmayan bir şekilde ahkaksızlık veya sadakatsizlik olarak değerlendirilmesi yanılgısına kolayca düşebiliriz. Asıl sormamız gereken soru mutlu ama ahlaksız bir insan mı yoksa ahlaklı ama mutsuz bir insanın mı topluma maliyetinin daha fazla olduğudur ? Ahlaksızlık denilen şey ise sadece eylemin kendi içindeki tutarsızlığı veya mantıksal açıdan yanlışlığında değil, varolan sistemin içinde kişisel, toplumsal ve ekonomik bazda çıkarlara aykırı olmasında yatar.

Şimdi bu bakış açısını baz alarak çok uzak bir  geçmişe 1800 li yılların Fransa’sına gidelim ve  bir örnekle konuyu farklı bir perspektifden inceleyelim. Fransız Devrimi öncesinde iktidarı elinde tutanlarla, özellikle de saraylılarla alabildiğine dalga geçen yayınlar halk arasında çok popülerdi. O dönemlerde Marie Antoinette’in pornografik çizimleri  halk arasında elden ele dolaşırken, halkın soylulara mizah yoluyla gösterdiği cüret  sarayı çılgına çevirmekteydi. Örneğin 1829 yılında dönemin İçişleri Bakanı François-Regis de la Bourdonnaye  tahta oyma ve taş baskı çizimlerin halkın hayal gücünü kolayca harekete geçirdiğinden yakınıyordu. Eğer halkın ahlakı zedelenirse bu yaranın kolayca iyileşmeyeceğini söylemişti. İşler bu noktaya gelince  ertesi yıl Fransız hükümeti “asil ve soylu olanların iktidarına” ya da “kralın otoritesine”  yaptığı  çizimlerle dil uzatanlara ağır cezalar getirmişti . Bu yasadan ilk nasibini alan Charles Philipon adlı karikatürist oldu  ve Kral Louis Philippe’in  tarihe geçmiş kocaman çenesini armut gibi çizince tutuklandı. Mahkemeye çıkarılan Philipon savunmasında  yaptığı çizimi  şu sözlerle savunuldu :
“Majestelerinin yüzü armuda benziyorsa ben ne yapayım?”

 Aynı yıl  Fransa’nın en büyük karikatürcüsü Honore Daumier kralı Fransız yazar Rabelais’nin yarattığı bir canavar karakteri olan Gargantua’ya benzeterek çizer. Bu  karakter Ortaçağda yaşamış açgözlü, zalim ve cahil bir devdir  ve  annesi onu kulağından doğurmuştur. Muhalif karikatürist ise  kralın tıpkı bu canavar gibi   yoksulları yutup tuvalette zenginleri vücudundan çıkaran bir yaratık olarak ele alır  ve  bu karikatür yüzünden Daumier de 6 ay hapis yatar.

Fransa Kralı Louis’in  yüzünün  armuda benzemesi ya da Mısır Kraliçesi Kleopatra’nın  burnunun olması gerektiğinden uzun olması ya da Sokrates’in çirkin yüzü  onların sorunu değildir, bu sizin nasıl onları nasıl algıladığınızla ilgilidir yani kısaca güzellik ya da çirkinlik zihinsel bir algılamadan başka bir şey değildir  ama öte yandan güzellik dediğimiz şey belki de çirkinliğin, mutluluk dediğimiz şey de mutsuzluk halinin karşıtıdır öyle ise herşey siz onları nasıl tanımlarsanız öyledirler başka bir şekilde değil. Şu çok popüler olan güzellik konusunu  da boşlukta bırakmayalım isterseniz ve şöyle diyelim. Güzellik kendinizi iyi hissetmektir ve kendinizi  iyi hissettiğiniz ölçüde  mutlu olursunuz ve insanlar ne zaman iyidirler bilir misiniz ? Mutlu oldukları zaman.

Bu arada Fransa’da Kral Louis döneminde olan benzer durumlar bir çok ülkede yazar ve çizerlerin başına gelmiştir. Otoriteler kendi düşünceleri ile paralellik göstermeyen insanları aforoz etmek için yazılı kanunlardan yararlanmışlardır ancak hepimiz biliriz ki kanunlar insanlar tarafından yapılır ama adalet vicdanlara seslenir. Arkadaşlıkların ve dostlukların hatta her türlü ilişkinin  temelinde affetmek söz konusu olduğuna göre  uygarlığımızın temelinde de hoşgörü ve anlayışla birlikte derin ve felsefi bir mizah gücü yatar. Karikatür bir sanattır ve müthiş bir gözlem gücü olduğu kadar  keskin bir zeka gerektirir. Sanata karşı duyarlı olmayan ve gülmesini bilmeyen insanların ülkesinde Fransız filozof Voltaire’in dediği gibi hükümetler  haksızken sizin haklı olmanız tehlikelidir. Ama siz hayatı yaşamaya değer hale getirmek için sorgulamazsanız bunu sizin adınıza başkalarının yapacağından  emin oabilirsiniz.

Sonuç olarak doğmak ve ölmek arasında bir yerde yaşamımızdaki her şeyin doğruluğunun ya da yanlışlığının ya da  ideal olup olmadığı gerçeğini anlamak istiyorsanız  eğer; bunun bizim çevremizdeki olgulara atfettiğimiz  bir değerden başka bir şey olmadığı gerçeğini yeniden hatırlamanın zamanıdır.Kimbilir belki de sadece bu yüzden yeniden ve yeniden doğmamız gerekir.