Ayşegül Başcı - Gülsen Elbir-Dolmuşlarda indi-bindide, tam bilette ya da öğrenci biletindeki fiyatları inceledik. En son ne zaman zam gelmiş, neye göre zamlanmış ya da zamlanmış mı diye Konak, Karşıyaka ve Gaziemir Semt Garajı'ndaki dolmuş şoförleriyle görüştük.  
Konak- Milli Kütüphane Caddesi'nde bulunan ve Kahramanlar- Alsancak yönüne giden taksi dolmuşlar özellikle otobüsün sıkışıklığından ya da yol trafiğinden muzdarip olanlar için çözüm yolu oluşturuyor. Beyaz dolmuşlarda soförlük yapan 62 yaşındaki emekli Mustafa Erzincan ve 30 yaşındaki Fırat Çelik dolmuşçuluğun en zor yanının trafik sıkıntısı olduğuna dikkat çekti. Erzincan, emekli olduktan sonra bu mesleğe başladığını ve hemen hemen 5 aydır şoförlükle uğraştığını, şoförlüğe başladığından beri de Konak'taki beyaz dolmuşlarda çalıştığını aktardı. Sabah 08.00 akşam 18.00 arası hatta direksiyon sallayan Erzincan,mesleğin zorluklarından şu şekilde bahsetti, 'Her mesleğin kendine göre zorlukları var tabii ama eğer şoförlük yapıyorsanız daha çok stres yaşıyorsunuz. Her gün çeşit çeşit insanlarla uğraşıyorsunuz, trafiğin aşırı yoğun olduğu saatlerde bir de trafikle uğraşıyorsunuz. Malumunuz trafik canavarları da çok ve ben arabamda can taşıyorum, onun için dikkatli olmak zorundayım. Hak verirsiniz ki bu da insanı daha da strese sokuyor.'
Mustafa Erzincan dolmuş fiyatlarında aşağı yukarı 4 yıl boyunca hiç zam yapılmadığını ve 4 yıl boyunca yalnızca bilet fiyatlarında 50 kuruşluk bir oynama gösterdiğini aktardı. 4 yıl içerisinde 2 lira olan bilet fiyatı gelen zamla beraber 2,5 lira oldu. En son 2 sene önce gelen zamla beyaz dolmuşlardaki kişi başı fiyat 3 lira oldu.
Bir diğer dolmuş şoförü Fırat Çelik ise askerden geldiğinden beri yaklaşık olarak 11 yıldır dolmuş şoförlüğüyle uğraştığını söyledi. Mesleğin zorlukları hakkında Çelik, 'Bu mesleğin zorlukları say say bitmez. Mesela size göre bir hayvandan bir post çıkarmanın zorluğu çoktur onun gibi düşünün, bu mesleğin zorluğu da saymakla bitmez. Yol trafiği, insanlarla uğraşması ve buna benzer daha çok çok zorlukları var' dedi.
Mesai saatlerinin farklı olduğunu dile getiren Çelik, bir araçta iki kişinin çalıştığını, sabah-öğlen, öğlen-akşam olarak iki vardiyaya ayrıldığını söyledi. En az 8 ile 10 saat arası çalışıldığını en fazla ise 16 saat çalışıldığını dile getiren Çelik, beyaz dolmuşlardaki dakika sistemini şu şekilde anlattı 'Araç 5-10 dakika kadar bir süre durakta müşterilerin gelmesini bekler. Eğer araç dolarsa müşterisiyle beraber kalkar gider. Eğer dolu değilse yola çıktığı zaman durup yolcusunu alır ve yoluna devam eder. Dakika sistemi bu şekilde ilerler.'
Dolmuş fiyatlarının normal olduğunu, olaya rasyonel bakılmasının gerektiğini ifade eden Çelik, 'Yakıta zam geldiğinde hayat da pahalılaşır ve genel olarak zamlanması gereken fiyatlar zamlanır. Hepsi eşit oranlıdır, devlet belirler. Bize tarife gelir ve biz de o tarifeyi uygularız' diyerek sözlerine son verdi.


Büyük yer kaplayan el arabalarıyla binmek yasak

Karşıyaka İZBAN durağı bütün dolmuşların son durağı. Orada bir dolmuş hattının 23 yıldır hareket memurluğunu yapan ve uzun yıllar dolmuş şoförlüğü yapmış olan Vahit Salman, diğer meslektaşları gibi mesleğin bir çok zorluğu olduğunu düşünüyor. Bu konuda Vahit Salman şu şekilde konuştu 'Mesleğin bir çok zorluğu var. Örneğin bebek arabası ve pazar arabalarıyla dolmuşa binmek yasak ama buna rağmen yine de ısrarla binmek isteyen oluyor, almayınca gerginlik çıkaran da oluyor. Bu konu da şoför arkadaşlarımız çok mağdur durumda kalıyor. Bir diğer örnek ise kuş ve ona benzer küçük evcil hayvanlar yalnızca kafeslerinde dolmuşa alınıyor. Aksi takdir de kedi, köpek gibi hayvanlar kafeslere sığmayacak kadar büyükse diğer yolcularımızın da rahatlığı açısından bu şekilde dolmuşa alınmıyor.'
Dakika sisteminin olmasını destekleyen ve bu sistemin amacının hak yememek olduğunu söyleyen Salman, 'Belli başlı yerlerimiz var. 15 dakika da orda olmamız lazım eğer orda olmazsak arkadaki aracın hakkını yemiş oluyoruz. Dakika takmak diye bir tabirimiz var, sürekli 3-5 dakika takarsa arkadaki arabaya yani arkadaki arabanın dakikasında başka bir araba olursa bulunan yerde ve bu sürekli yapılırsa araba kapatılıyor ve bir tur işe çıkmıyor. Ama 1-2 kere yapılmışsa dakika başına 10 lira kesiliyor' dedi.
Parayı kazanan olmasına rağmen kendisine bile dolmuş fiyatlarının yüksek geldiğini söyleyen Salman son olarak, 'Yaklaşık bir ay önce tam bilet fiyatı 2,5 iken 2,75 oldu. Öğrenci bilet fiyatı ise 2 liradan 2,25 TL'ye yükseldi. Yakıta gelen zama göre bizde de bilete zam geliyor yakıta gelen zam bilete de yansıyor' diye konuştu.

İnsanla uğraşmak zor

Gaziemir Semt Garajı'nda Menderes-Ayrancılar seferinde 1985 yılından beri dolmuş şoförlüğü yapan ve bu meslekten emekli olmasına rağmen hala çalışan Mehmet Türk'e mesleğin zorluklarını sorduğumuz zaman hangi birinden bahsedeceğini şaşırdı. Türk, hergün türlü türlü insanlarla muhattap olmak zorunda olduklarını ve bunun bir saatten sonra çekilmez hale geldiğini söyledi. Mehmet Türk, dakika sistemi için Karşıyaka semtinde hareket memurluğu yapan Vahit Salman'la hemen hemen aynı görüşleri dile getirdi, 'Dakika sistemi şu yüzden var. Sana belirli bir süre verirler ve sen o süre içerisinde varmak zorunda olduğun durağa gidersin. Eğer dakikanı 1 dakika bile geçirirsen duraktakilerle nasıl anlaşmışsan ona göre bir bedel ödersin. Ya 5-10 lira civarında para verirsin ya da 1 tur boyunca araban kapatılır işe çıkmazsın' dedi.
Bilet fiyatlarına düzenli olarak 6 ayda bir zam geldiğini ancak bazen kendilerinin bu zamı bilet fiyatlarına yansıtmadıklarını söyleyen Türk, yakıt değerine göre bilet fiyatlarının arttığını da kaydetti. 2-3 ay öncesine kadar tam bilet 2 lira 25 kuruş iken 2 lira 75 kuruş oldu. Öğrenci biletinin fiyatı 1 lira 75 kuruş iken 2 lira 25 kuruşa kadar çıktı.