Ayça Dalçam- Jüpiter boyutlarına yakın bir gezegen keşfeden ekipte yer alan Prof. Dr. Varol Keskin konu ile ilgili şunları söyledi: 10 yıl kadar önce Japon gökbilimcilerden gelen bir teklifle, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevinin RTT150 adlı teleskobuna iyot hücresi eklendi. Alınan yıldız tayflarında dalgaboyu ölçümünün duyarlılığını arttıran iyot hücresi yardımıyla çok duyarlı ölçümler yapılmaya başlandı. Rus meslekdaşların da katılımıyla başlayan ötegezegen arama projesi ilk sonuçlarını verdi.

Ankara Üniversitesinden Yard. Doç. Dr. Mesut Yılmaz, Prof. Dr. Selim Osman Selam ve doktora öğrencisi İbrahim Özavcı'nın, Ege Üniversitesi'nden de Prof. Dr. Varol Keskin'in araştırmacı olarak katıldığı uluslararası ekip, gözledikleri 50'den fazla yıldızdan biri olan ve HD 208897 olarak bilinen dev bir yıldızın etrafında yörüngede dolanan Jüpiter boyutlarına yakın bir gezegen keşfetti. Yeni bulunan bu ötegezegenle ilgili makale 6 Ağustos'ta uluslararası hakemli, saygın bir gökbilim dergisinde ayrıntılı olarak yayınlandı.
HD 208897 adlı yıldız, Dünya'dan 212 ışıkyılı kadar uzakta bulunan K0 tayf türünde dev bir yıldızdır. Güneşimizden beş kat daha büyük yarıçapa sahip olan bu dev yıldızın kütlesi yaklaşık olarak 1,25 Güneş kütlesi kadardır. Metalce zengin olan bu kırmızı dev, evriminin bu aşamasının erken evresindedir.

50 kadar evrimleşmiş G ve K tayf türünden yıldızların etrafında bileşen yıldız ve gezegenleri araştırmak için 2007'de başlatılan çalışmada halen sürmekte olan çok sayıda gözlem yapıldı. Bu araştırmada gözlenen 50 yıldızdan 13'ünde dikine hız değişimleri belirlendi.

Üstte HD 208897 adlı yıldızın gözlenen dikine hız değişimleri, altta ise en iyi model çakıştırmasında kalan artıklar görülmektedir. Kesintisiz kırmızı çizgi TUG + OAO, noktalı çizgi yalnızca OAO ve yeşil kesikli çizgi yalnızca TUG gözlemlerine göre modelleri temsil etmektedir.



Araştırmalar sürüyor


Gözlemler Antalya'da bulunan TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'ndeki (TUG) 1,5 metrelik Türk- Rus Ortak Teleskobuna (RTT150) takılı olan Coude Echelle Tayfçekeri (CES) ve İyot Hücresi kullanarak yapıldı. Çalışmada HD 208897 adlı yıldıza ait 73 adet tayf elde edildi. Elde edilen değişimden emin olabilmek için yıldız ayrıca Japonya'daki Okayama Astrofizik Gözlemevi (OAO)'de 1,88 metrelik teleskop ve ona bağlı Yüksek Çözünürlüklü Echelle Tayfçekeri (HIDES) ile de gözlendi. Ek olarak yıldızın, herhangi bir ışık değişimi gösterip göstermediğinin ve örtülme görülüp görülemeyeceğinin belirlenmesi için Ankara Üniversitesi Kreiken Gözlemevi'nde (AUKR) ışıkölçüm gözlemleri yapıldı.

Uzun yıllar süren gözlemlerde HD 208897 adlı yıldızda dönemli bir dikine hız değişimi belirlendi. Bu değişim de görülmeyen bir bileşenin varlığını ortaya koydu.
Yeni bulunan gezegenin kütlesinin en az 1,4 Jüpiter kütlesi kadar olduğu, yıldızından yaklaşık olarak 1,05 AB (1 AB, Güneş ile Dünya arasındaki uzaklık) uzaklıkta olduğu ve pek basık olmayan yörüngesinde 353 günlük bir dönemle dolandığı hesaplandı. Bu yıldızın etrafında belki de başka ve daha küçük kütleli gezegenler de bulunabilir. Bunun sürmekte olan gözlemler gösterebilir.Bu keşifle, metalce zengin ara-kütleli yıldızların etrafındaki gezegenlerin oluşumu ve yıldızların evriminin gezegen sistemi oluşumu üzerindeki etkisini anlamada bir adım atılmış olabilecektir.

Çok sayıda yıldızın gözlendiği bu çalışmada, dikine hız değişimi gösterdiği belirlenen diğer yıldızlarda da ötegezegenlerin varlığı ortaya çıkarılabilir. Bu biçimde bulunabilecek en az iki aday daha vardır.
Bu keşifle, ülkemizde ilk kez bir ötegezegen bulunmuş olmaktadır.