5 Ağustos 2011 tarihinde fırlatılan Juno Uzay Aracının 4 Temmuz 2016 tarihinde Güneş Sistemi'mizin en büyük uydusu olan Jüpiter'e ulaşması bekleniyor. Bu aşamadan sonra bu araç gezegeni en az 1 yıl süreyle inceleyecek, onun manyetik alanı ve çekim alanının haritasını elde edecek, gezegenin kalın atmosferinin özelliklerini belirleyecek ve pek çok farklı özelliği ile ilgili ölçümler yapacak. 24 ay boyunca 37 yörünge turu sonunda Şubat 2018'de Jüpiter'e çarptırılarak görevini tamamlayacak.
Kuşkusuz bundan önce de Jüpiter'e farklı birçok araç gönderildi. Kısaca listelersek:
1972'de gönderilen Pioneer 10 (Öncü) Aralık 1973'te ve 1973'te gönderilen Pioneer 11, Aralık 1974'te Satürn gezegenine giderken Jüpiter yakınından geçtiler. Aynı biçimde 1977'de gönderilen Voyager 1, Ocak 1979'da Satürn'e giderken Jüpiter yakınından geçti. 1977 yılında gönderilen Voyager 2 ise Satürn, Uranüs ve Neptün yolculuğu sırasında Nisan 1979'da geçiş yaptı. 1989 yılında gönderilen Galileo, Aralık 1995'te Jüpiter etrafında yörüngeye oturarak gezegene sonda kapsülü gönderdi. 1990 yılında gönderilen Ulysses, Şubat 1992'de Güneş'i incelemek için geçiş yaparken Jüpiter yakınındaydı. 1997 yılında Satürn'e gönderilen Cassini uzay aracı Aralık 2000'de Jüpiter yakınından geçti. 2006 yılında gönderilen New Horizons (Yeni Ufuklar), Pluto yolculuğu sırasında Şubat 2007'de Jüpiter'e yakın geçiş yaptı. Bu uçuşların çoğu aynı zamanda bu uzay araçlarının, Jüpiter'in kütle çekimini kullanarak hızlandırılmasına da yaramıştır.
Tarihçe
Juno aracı, NASA'nın şu anda Yeni Öncüler adı altında yürüttüğü ya da yaptığı 3 sondadan biridir. Diğer ikisi, 2015'te Pluto'ya gönderilen New Horizons ve 2020'de 101955 Bennu adlı asteroide giderek örnek toplayıp getirmesi umulan OSIRIS-REx aracıdır. Yeni Öncüler 2003'te oluşturulan orta-ölçekli bir programdır ve her bir sonda için 1 milyar dolar ayrılmıştır. Juno 2005 yılında seçilerek 2009'da gönderilmesi planlanmış, ancak NASA'nın bütçe kısıtlamaları nedeniyle 2011 Ağustos'una kadar ertelenmiştir. ABD'nin Ulusal Araştırma Konseyi'nin belirlemiş olduğu bazı bilimsel öncelikler çerçevesinde çözüm istenen sorular şunlardır:
*Jüpiter'in merkezinde, gezegenin nasıl oluştuğunun anlaşılmasına yardım edecek bir çekirdek bulunuyor mu?
*Araştırmacıların bir gezegenin ne kadar büyük oluşabildiğini anlamasına sağlayacak, atmosferindeki su miktarı ne kadardır?
*Bu dev hava sistemi nasıl bu kadar kararlı kalabiliyor?
*Jüpiter'i çevreleyen plazma ve manyetik alanın doğası nedir?
Gönderilme
Jüpiter'e gönderilen önceki 8 uzay aracı nükleer yakıt kullanmaktaydı. Oysa Juno, enerjisini Güneş'ten sağlamaktadır. Güneş panelleri konusundaki gelişmeler sayesinde ve enerji verimliliği yüksek aletlerin de kullanılmasıyla bu yapılabilmektedir. Ayrıca araç Jüpiter gölgesine girmekten kaçınacağı bir kutup yörüngesine oturacaktır. Daha önce Güneş enerjisi ile çalışan ve kurukluyıldıza gönderilen Rosetta aracı 2014'te hedefine ulaştığında uzaklık rekoru kırmıştı. Juno bu rekoru bu yıl onun elinden almıştır.
Juno Jüpiter yolculuğunun başlangıcında 9 Ekim 2013'te Dünya'nın çekimini kullarak saniyede 3,9 km hıza ulaşmıştır. Bu aşamada Dünya'nın görüntülerini de çekmiştir.
Şubat 2016'da, gaz devine 4 Temmuz'da ulaşabilmesi için bir manevra gerçekleştirmiştir. 4 Temmuz, bir çoğumuzun bildiği gibi, ABD'nin Bağımsızlık Günü'dür ve daha önce bazı uzay sondaları için olduğu gibi özellikle seçilmiştir. Örneğin NASA'nın Mars'a iniş yapan ilk sondası Viking 1'in 4 Temmuz 1976'da inmesi planlanmış, ancak yaklaştığında iniş yerinin uygun olmaması nedeniyle 20 Temmuz'da inişini gerçekleştirmiştir.
Jüpiter'de uzun süre kalış
Güneş Sistemi'nde farklı yerlere gönderilmiş olan çeşitli uzay araçları, bu yolculukları sırasında Jüpiter'in yakınından geçecek biçimde gönderilmişlerdir. Bu kısa süreli ziyaretlerde bile hem gezegen hem de uyduları ile ilgili önemli bilgiler elde edilmiştir. Örneğin Yeni Ufuklar adlı araç, Io uydusunda aktif bir yanardağın püskürmelerini belirlemiştir.
Bunların dışında gezegenin çevresinde uzun süre kalan araç Galileo'dur. Ekim 1989'da Uzay Mekiği Atlantis'ten fırlatılan Galileo, 1995 yılında ulaştığı Jüpiter etrafında 8 yıl boyunca hem gezegeni hem de uydularını incelemiştir.
Galileo Jüpiter'in uyduları Europa, Callisto ve Ganymede'in kabuğu altında tuzlu su içeren okyanuslar olabileceğini belirlemiştir. Ayrıca gezegenin atmosferine sonda göndermiştir. 10 yıl gibi uzun süreli çalışmalar sayesinde Güneş Sistemi'mizin bu en büyük uydusu ile ilgili çok önemli bilgiler elde edilmiştir.
Juno uzay aracı daha da ileri giderek özellikle Jüpiter üzerinde yoğunlaşacak ve onunla ilgili bazı sorulara yanıt bulabilecektir. NASA'nın yanıt bulmayı umduğu bu sorular şunlardır:
*Jüpiter atmosferinde ne kadar su var? Bu bilinirse, Güneş Sistemi'nin oluşumu ile ilgili kuramlarımızın doğru olup olmadığı ya da düzeltme gerektirip gerektirmediği belirlenmiş olacak.
*Jüpiter'in atmosferi nasıl? Özellikle, gaz bileşimi, sıcaklık ve bulut hareketleri açısından her bir katmanın özellikleri nelerdir? Jüpiter'deki hava durumunu bilirsek genel olarak gaz devlerinin hava durumu hakkında daha fazla bilgi edinebiliriz. (Bu bizim Güneş Sistemi'mizin yanı sıra ötegezegenler için de önemlidir.)
*Jüpiter'in manyetik ve çekimsel alanları nasıldır? Bu bilgi biliminsanlarına Jüpiter'in iç yapısının neye benzediği konusunda bazı ipuçları verecektir.
*Jüpiter'in manyetik ortamı atmosferini nasıl etkilemektedir? Bu çalışmanın bir bölümü auroraların incelenmesi ile elde edilecektir.
Juno üzerinde, Jüpiter'le ilgili ilk gerçek bilimsel bilgileri elde eden ünlü gökbilimci Galileo'ya ithafen bir plaka bulunmaktadır. 4 Temmuz'dan sonra Juno'nun ilk bulguları gelecek. Bu bilgiler yeterli olduğunda, biz de buradan size bu yeni bilgilerle ilgili ayrıntıları aktaracağız.
Kaynaklar: http://www.nasa.gov/ http://www.spcae.com/
