Türk Hava Yolları akıllı web sitesini birçok bakımdan sinir bozucu buluyorum. Benim için özelikle en can sıkıcı yanlarından biri web sitesi sizi bekletirken birden ortaya çıkan, görüşünüzü engelleyen, bazı pazarlama bağlantılı mesajlar içeren şekilsel pencereler (Web sayfasının içine yerleştirilmişler ancak aktif tarama pencereleri değiller.) ve web sitesinin çalışma sürecinde olduğunu belirten ilerleme çubukları.
Bunu benim için daha da can sıkıcı ve sinir bozucu hale getiren de bir uçuş arama talebinizi sunar sunmaz ortaya çıkan ve sizde sistemin çalıştığı 'algı'sını yaratan geleneksel döner gösterge, çıkrık.
THY neden bunların ikisini birbiri ardına kullanıyor? Bunu sadece web sitesinin tasarımcıları cevaplandırabilir, ancak ben size bunların neden kullanıldığının teknik nedenini açıklayabilirim.
Her ne kadar World Wide Web (WWW- Dünya çapında ağ ya da İnternet) 1989 yılında Britanyalı bilim adamı Tim Berners-Lee tarafından yaratılmışsa da, bunun bir ana akım olarak kullanılması neredeyse on yıla yakın bir süre sonra gerçekleşti. Kullanıcıların sayısı arttıkça daha yüksek kalitede görüntü ve görsel isteği ve iştahı artarken, web sunucularındaki veri hacmi de katlanarak çoğaldı.

Yavaş internet transfer hızları, birçok kullanıcı için çok fazla bekleme süreleri sonucunu doğurdu. Bu nedenle ve görsellerin yüklenmesini beklemekten kurtulmak için sadece metin tabanı üzerine kurulu web tarayıcısı Lynx'i tercih ettiğimi hatırlıyorum. O günün görselleri bugünün standartlarına göre çok küçüktü, ancak yine de kötü tasarlanmış bir web sitesinde birkaç büyükçe görselin yüklenmesi için bekleme süresi 15 saniyeyi hatta fazlasını buluyordu.
UI (User Interface - Kullanıcı ara yüzü) ve UX (User Experience - Kullanıcı deneyimi) gelişimleri olgunlaştıkça, bir görselin yüklendiğini ya da yayınlanan içeriğin ön bellek tamponuna alındığını gösteren endüstri standardı 'çıkrık' da yerleşti. Bunun öncülüğünü Apple, pencereleme işletim sisteminde kullanarak yapmıştı. Ancak metin tabanlı UNIX'in dünyasında dönüşümlü görüntülenen 4 karakter, '|', '/', '-', '\' 1980'lerde bile uygulanıyordu.

Hızla bugüne ilerleyelim: Artık, internet bağlantı hızlarının her zamankinden daha hızlı olması, bilgisayar gücü ve algoritmalarının çok ileri seviyeleri sayesinde Google ya da Amazon gibi web hizmet şirketlerinin milyonlarca giriş için saniyeden çok daha küçük sürelerde çok karmaşık aramalar yapabildiği bir dünyada yaşıyoruz. Ancak hala her yerde malum 'çıkrık'ları görüyoruz.
Çoğu zaman, bir otel ya da havayolu uçuşu aramasında ve de Netflix ya da YouTube'da aktarılan içeriği izlemeye çalışırken, hemen her yerde hala bu çıkrıkları görüyoruz.

Birincisinin sebebi havayollarının ve canlı rezervasyon servislerinin Google'un büyük bilgisayar ve optimumlaştırma gücüne sahip olmamaları ve sistemlerinin aynı anda çoklu kullanım sorunları ile de baş etmek zorunda kalmaları.

Diyelim ki bir uçuş rezervasyon sürecinin tam ortasındasınız ve uçuş tarihini değiştirmeye karar verdiniz... Sistem yeni tarihte uçuşta yer olup olmadığını kontrol etmek ve sistemdeki kayıtları bilgisayar bilimcilerinin tabiriyle 'kilitlemek' (bir veri tabanında ayrılan bir yerin üzerinde çalışılırken başka birinin onu değiştirmesine izin vermemek) zorundadır. Böylece başka kullanıcılar o süre içinde aynı koltuğa sizinle birlikte aynı anda talip olamaz. Tabii ki bunun için gerçek bir zamana ihtiyaç var.

Özellikle bağlantı hızlarının çok yavaş olduğu Türkiye'de internet üzerinden yayınlarda içerik sunucu şirket birkaç saniyelik içeriği daha önceden yükleyerek bir tampon yani bir ara depo yaratır. Böylece siz izlemeye başladığınızda bağlantı biraz bozulsa da bu önyükleme tampon sayesinde etkilenmezsiniz.  

Araştırmalara göre kullanıcı, beklerken bir yükleme çubuğu ya da dönen bir çıkrık görmeyi tercih ediyor. Bu, kullanıcının zihninde bir iş yapıldığı, çalışıldığı izlenimini yaratıyor ve kullanım tatmin seviyesini ve hizmet verene güveni artırıyor.

Harvard İş İdaresi Yüksek Lisans Okulu'nda Yardımcı Profesör Ryan Buell 'çalışma işlevi'ne nasıl ve ne değer verdiğimizi araştırıyor. En güzel örnek müşterilerin şeflerin mutfaktaki çalışmalarını gözle görebildikleri, izleyebildikleri restoranlar. Yedikleri yemek tamamen aynı olmasına rağmen, bu restoranların müşterileri yedikleri yemeğin kalitesini, yemek hazırlığının izlenemediği restoranlara göre yüzde 22 daha yüksek değerlendiriyorlar.

Buell'in bulgularına göre, arka plandaki süreç konusunda şeffaf görüntüsü veren arama motorları 'Daha kaliteli cevap sağlıyor' şeklinde değerlendiriliyor. Buell bunu 'çalışma yanılsaması' ya da aldatmacası olarak tanımlıyor. Bir arama konusunda aynı sonuca daha uzun sürede ulaşsa bile, kullanıcı kendisine verilen 'Çalışma halindeyiz' aktif simgesi nedeniyle o web sitesini tercih edebiliyor.

Sonuç olarak öyle anlaşılıyor ki; THY web sitesinin arkasındaki takım, bu niteliği doğru tespit edip benimsemiş.

THY web sitesi bana, rakiplerine göre ne kadar daha yavaş ve hantal hissi verse de, 'bir iş yapılıyor' görüntüsü müşterilerin değer algısını arttırıyor. Ancak lütfen,  lütfen, ya çıkrık ya da yükleme çubuğundan biri olsa, ikisi birden olmasa, olmaz mı?