Türkiye'de yetenek yönetimi, ölçme ve değerlendirme, çalışan bağlılığı ve deneyimi, ücret araştırmaları, mobil işgücü (expat) yönetimi danışmanlığı, yan haklar ve esnek yan haklar danışmanlığı, bireysel emeklilik planları ve aktüeryal değerleme konularında insan kaynakları yönetim danışmanlığı hizmetleri sunan Mercer Türkiye, ‘2021 Mavi Yaka Ücret Artışı ve Yan Haklar Politika & Uygulama Araştırması’nın sonuçlarını açıkladı. Araştırmanın Ege Bölgesi sonuçlarına göre; sendikalı şirketlerin özellikle kıdem teşvik ödeneği, ikramiye ödeneği ve gece vardiyası fark ödeme primine yönelik uygulamaları kullanarak ücretlendirmede sendikasız şirketlere göre fark yarattığı görülüyor.

Araştırmaya göre; mavi yaka çalışanların yüzde 33.6’sının ilköğretim, yüzde 37.2’sinin ise meslek lisesi veya teknik lise mezunu. Sendikalı şirketlerin yüzde 59.2’u meslek lisesi veya teknik lise mezunu çalıştırdıklarını belirtirken, sendikasız şirketlerin yüzde 30.9’u meslek veya teknik lise mezunu çalıştırdığını belirtiyor.

Ege Bölgesi’nde şirketler 2020 yılında mavi yaka çalışanlarına ortalama 20.4 saatlik bir eğitim imkanı sağlarken, kişi başına harcanan eğitim tutarı ise net 3.484 TL olarak belirtiliyor. Araştırmaya göre şirketlerin, mavi yakada eğitim seviyesinin düşük olması nedeniyle mesleki yeterliliği sağlayabilmek için her yıl eğitim ve gelişime yönelik uygulamalara önemli oranda bütçe ayırdıkları görülüyor.  

Ege’de mavi yakada kadın istihdamı yüzde 19

Araştırmanın Ege Bölgesi sonuçlarına göre; mavi aka istihdamının yüzde 81’i erkek, yüzde 19’u ise kadın çalışanlardan oluşuyor. Yüzde 22.3’lük oran ile sendikasız şirketlerin sendikalı şirketlere göre yüzde 11 daha fazla kadın istihdamına sahip olduğu tespit ediliyor.

Bölgede sektörel bazda cinsiyet eşitliği incelendiğinde, tüketici ürünleri, üretim ve kimya sektörlerinde kadın çalışan oranının yüksek olduğu, ancak genel bazda çalışan profilinde cinsiyet eşitliğinin sağlanması için politikalar geliştirilmesi gerekliliği gözlemleniyor.

Çalışanların yüzde 47’si baz ücret sebebiyle işten ayrılıyor

Araştırmanın sonuçlarına göre; Ege Bölgesi’nde mavi yaka çalışanların toplam işten ayrılma oranı, sendikalı şirketlerde yüzde 2.1, sendikalı olmayan şirketlerde ise yüzde 4 olarak belirtiliyor. Mavi yaka çalışanların işten ayrılma nedenlerinin başında; yüzde 47.1 oranıyla baz ücret başta gelirken, çalışma koşulları ve bölgesel dinamikler de işten ayrılmalarda en önemli etkenler arasında yer alıyor.

Sendikasız şirketlerde işten ayrılmalardaki en önemli etken baz ücret oranındaki düşüklük iken, işçi sendikası olan şirketlerde çalışma koşullarının iyileştirilmesi gerekliliğine yönelik ihtiyaçlar daha fazla ifade ediliyor.

Mavi yaka çalışanın kıdem yılı ortalaması; şirketlerin sendikalı veya sendikasız olmasından bağımsız şekilde yüzde 7.3 ile Türkiye geneli ile paralellik gösteriyor. Sendikalı şirketlerin yüzde 50’si, sendikasız şirketlerin ise sadece yüzde 16’sı çalışanlarına kıdem teşviği ödeneği verdiğini belirtiyor.

Performans ölçüm kriterlerinin başında iş devamlılığı ve üretim performansı geliyor

İşçi sendikası olmayan şirketlerin yüzde 70.8’i performans değerlendirme sistemi kullandıklarını belirtiyor. İş devamlılığı ve üretim performansı ise performans ölçüm kriterlerinin başında geliyor. Mavi yaka çalışanların devamsızlık oranı yüzde 4.9 olmasına rağmen, firmaların sadece yüzde 45.9’u devamsızlık politikasına sahip olduklarını söylüyor. Devamsızlık politikası yazan şirketler disiplin, devam ödülü ve iş kanunu uygulamalarını dikkate aldıklarını belirtiyor.

Ege Bölgesi’nde şirketlerin yüzde 69.4’ü çalışanlarına brüt ücret veriyor

Araştırmanın Ege Bölgesi sonuçlarına göre; şirketlerin yüzde 69.4’ünün çalışanlarına brüt ücret verirken, yüzde 30.6’sının ise net ücret verdiği gözlemleniyor. İşçi sendikası olan şirketlerin yüzde 90’ı mavi yaka ve beyaz yaka ücret bant aralıklarının yakın olmasından dolayı ücretlendirmede sorun yaşadıklarını ifade ediyor. Şirketler bu problemleri azaltabilmek için beyaz yaka çalışanların yan haklarının farklılaştırılması, beyaz yaka baz ücretinin artırılması ve belirli dönemlerde iyileştirmeler yapılması gibi yöntemler uyguluyor.

Sendikalı şirketlerin özellikle kıdem teşvik ödeneği, ikramiye ödeneği, izin harçlığı ve gece vardiyası fark ödeme primine yönelik uygulamaları kullanarak ücretlendirmede sendikasız şirketlere göre fark yarattığı ön plana çıkıyor. Sendikalı ve sendikasız şirketlerin, yan hak uygulamalarının benzer olması dikkat çekerken, sendikalı şirketlerdeki yakacak yardımı, dini bayram yardımı, çocuk yardımı, çalışan çocukları için eğitim yardımı, hayat sigortası, tamamlayıcı sağlık sigortası uygulamalarının daha yüksek oranlarda çalışana sağlanması da dikkat çeken sonuçlar arasında yer alıyor.

Şirketlerin yüzde 63’ü özel sağlık sigortası uygulaması sunmuyor

Araştırmanın sonuçlarına göre Ege Bölgesi’ndeki şirketlerde mavi yakalı çalışanlardan özel sağlık sigortasına sahip olanların oranı yüzde 11.4 olarak belirtiliyor. Çalışanların yüzde 25.7’si ise tamamlayıcı sağlık sigortasına sahip. Yüzde 62.9’u ise bir özel sağlık sigortasından faydalanmıyor. Şirketlerin yüzde 22.7’si mavi yaka çalışanları için bir sağlık sigortası yapmayı düşünürken, yüzde 77.3’ünün ise böyle bir planı bulunmuyor.

Aynı durum hayat sigortası ve ferdi kaza sigortası poliçeleri için de geçerli olup, şirketlerin yüzde 20’sinde mavi yaka çalışanlar için bir hayat sigortası uygulamasından faydalanırken, yüzde 80’inin böyle imkanı bulunmuyor. Çalışanlarına hayat sigortası sunmayı planlayan şirketlerin oranı ise yüzde 7.1 olarak gözüküyor.

 Ferdi kaza sigortası planı uygulaması sunan şirketlerin oranı yüzde 45.7 iken, sunmayan şirketlerin oranı ise yüzde 54.3 olarak gözüküyor. Şirketlerin yüzde 94.7’si mavi yaka çalışına yönelik bir ferdi kaza sigortası planını henüz gündemine almadığı görülüyor.

Seyyal Karakaya: “Şirketler rekabette avantaj için ücret ve yan haklara daha fazla bütçe ayırmalı”

Ege Bölgesi’nde şirketler 2020 yılında mavi yaka çalışanlarına ortalama 20.4 saatlik bir eğitim imkanı sağladıklarına dikkat çeken Mercer İzmir Bölge Müdürü Seyyal Karakaya, “Araştırmaya göre şirketlerin, mavi yakada eğitim seviyesinin düşük olması nedeniyle mesleki yeterliliği sağlayabilmek için her yıl eğitim ve gelişime yönelik uygulamalara önemli oranda bütçe ayırdıkları görülüyor. Rekabetin her geçen gün arttığı Ege Bölgesi’nde şirketlerin, çalışan çekebilmek ve aynı zamanda çalışan bağlılığını arttırarak onları elde tutabilmek için toplam ücretlendirme paketi içerisinde ücretin yanı sıra yan hak yapılandırmasına daha fazla bütçe ayırması gerekiyor” dedi.