Cumhuriyet gazetesi yazarı, anayasa hukuku profesörü Server Tanilli, dün İstanbul Göztepe'deki evinde yaşamını kaybetti. 80 yıllık yaşamını Türkiye tarihini Aydınlanma felsefesi üzerinden okumaya adamıştı. Yirminin üzerinde kitap, akademik çalışmalar, yıllarca Türkiye'de ve Fransa'da verilen dersler... Kolay bir yaşamı olmadı. Önce yaşadığı ülkenin politikaları ile savunduğu değerler arasındaki derin çatışma zorladı onu, sonra da uğradığı saldırının ardından tutmaz olan bacakları.
1931 doğumluydu Server Tanilli. Haydarpaşa Lisesi'ni ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Şişli Siyasal Bilimler Yüksek Okulu'nda okuttuğu Uygarlık Tarihi dersini kitaplaştırmaya karar verdi. Kitabı 1972-1975 arasında yazdı. Kitap yayımlanır yayımlanmaz hakkında dava açıldı. Suçlama malum: Derslerde ve kitapta komünizm propagandası yapıyor!
Söz yerde kaldı
Ve sonunda aklıselim galip geldi, "konulara tamamen bilimsel açıdan yaklaştığı" gerekçesiyle beraat etti. Ne var ki onu zihninde beraat ettirmeyenler vardı. 1978'in 7 Nisan gecesi, evine giderken silahlı saldırıya uğradı. Saldırıdan iki gün sonra failleri açık açık söyledi: "Beni mahkûm ettiremediklerini anlayanlar hayatıma kastettiler." Hayatı kurtuldu ama omuriliğinde oluşan tahribat onu ömür boyu tekerli sandalyeye mahkûm bıraktı.
Dönemin Adalet Bakanı Mehmet Can'ın, Server Tanilli'yi hastanede ziyaret etmesi ve "Suçlunun kısa zamanda yakalanacağına inanıyorum. Hak ettiği cezayı bulacaktır" sözünü vermesinin üzerinden tam 33 yıl geçti. Söz yerde kaldı. Tanilli, suçlunun yakalandığını göremedi.
Gerçi 2004 yılında verdiği bir söyleşide "O kadar aydın öldürüldü. Hangisinin katili yakalandı ki, beni vuran yakalansın" demişti. Ama merak etmekten de kendini alamıyordu: "Acaba beni vuran pişman mıdır?"
Cenaze töreni bugün
İngiltere, Almanya ve Sovyetler Birliği'nde yıllarca tedavi gördü. Bu tedaviler onu yeniden ayağa kaldıramadı. Türkiye'ye 12 Eylül'ün ardından dönebildi. Ama kalamadı. '80 sonrası Türkiye'sinde yeri yoktu. 1981'de Strasbourg İnsan Bilimleri Üniversitesi'nin çağrısıyla Fransa'ya taşındı. 1996'da emekli olana kadar da burada kaldı. 1999'da ülkesine döndü; çalışmaya, okurlarıyla imza günlerinde buluşmaya devam etti. Kitaplarının adları onun 80 yıllık mücadelesinin özeti gibi: "Türkiye'de Aydınlanma Hareketi", "Voltaire ve Aydınlanma", "İslam Çağımıza Yanıt Verebilir mi?", "Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz?", "Yaratıcı Aklın Sentezi", "Nasıl Bir Demokrasi İstiyoruz?", "Ne Olursa Olsun Savaşıyorlar"... Ve altıncı cildini tamamlayamadığı "Yüzyılların Gerçeği ve Mirası"...
Prof. Dr. Server Tanilli için ilk tören bugün saat 10.00'da Cumhuriyet gazetesinin Şişli'deki binasında düzenlenecek. Tanilli, Karacaahmet Şakirin Camii'nde öğle namazından sonra kılınacak cenaze namazının ardından Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilecek.