Başlığımın mucidi kraliçe Victoria çağında yaşamış çok yönlü bir İngiliz bilim adamı Sör Francis Galton. Seçkin uğraş gösterdiği alanlar arasında coğrafi seyahatler ve keşifler, coğrafya, metroloji, psikoloji (özellikle psikometri), kriminoloji, genetik bilim, öjenik ve istatistik sayılabilir. Galton kutusunun mucididir. 340’tan fazla makale ve kitap yayınlamıştır. Tanındığı alanlar Behavioral Genetics, ortalamaya doğru regresyon, standart sapma. Galton kutusu bir deney öğretim aletidir ve amacı hatalar kuralı ve normal dağılım kanunlarını pratik olarak göstermektir bu çalışmaları onu ünlü bir İngiliz istatikçisi olarak tanınmasını sağlamıştır. İngiliz bilim adamı Darwin’in kuzenidir. Kendisi İngiltere güzellik haritası oluşturmuş buna göre Londra’yı güzel ilan etmiş, kadınların vücut ölçülerini uzaktan belirleyen aleti, insanların sofra ve arkadaşlarına doğru ne kadar eğildiğini anlamak için sandalye ayaklarındaki basıncı ölçen bir aleti icat etmiştir.
*
Belirli bir konuda uzman olan kişilerin görüş ve düşüncelerinin sokaktaki adamdan daha gerçeğe yakın olacağına inanırdı. Bu inancını kanıtlamak için bir deney yapmaya karar verdi. Playmouth kentinde 1906 yılında düzenlenen panayırda yaklaşık 800 kişiye bir öküzün karkas ağırlığını tahmin etmelerini istedi. Tahmin yarışmasına katılanlar arasında deneyimli Celepler de vardı. Galton yapılan tüm tahminlerin ortalamasının 572,7 kg olduğunu hesapladıktan sonra öküz kesildi ve karkas ağırlığı tartıldı. Tartının ibresi 572,2 kg gösteriyordu. Gerçek ağırlıktan sadece yarım kilo farklıydı.
*
Beni bu bilgilere ulaştıran YouTube’da dinlediğim bir konuşma, Uzman psikolog Buğra Serdar oldu. Bir gün ofisinde bir deney yapmaya karar vermiş. Büyük bir kavanoza rengarenk badem şekerlerini doldurmuş ve GZT ekibine sormuş bu kavanozun içinde kaç tane şeker var? Ofisteki 25 kişiden bu konuda tek tek cevap almış. Cevapların Toplamı 11.346. Kavanozun içindeki toplam şeker sayısı 457. Cevap verenler tek tek bazıları doğru cevaba çok yakın bazılar ise çok uzak cevaplar verdiler. Ortalama sayıyı bulmak için cevapların tüm sayısının katılımcı sayısına bölümü ile çıkan sayı 453 yani tek tek verilen cevaplardan en doğrusu. Kaynak olarak da Galton ve deneyini anlattı, kalabalıkların bilgeliğini ispatlayan. Doğru şartlar altında büyük topluluklar en zeki bireylerden bile daha doğru karar alır en önemli kıstas kalabalık içinde çeşitlilik ve bağımsızlık. Kolektif düşünce sayesinde en doğru ve en iyi kararlar bir şekilde verilebilir. Bilimi ve liyakatin önderliğinde istatistikleri ne kadar çarpıcı ve önemli olduğunun gerçeği “kalabalıkların bilgeliği” değil mi?
*
Galton’un deneyi bize şunu gösteriyor. Tek adamın verdiği kararlarda yanılma payı çoktur. Görüşler çok farklı da olsa, “kalabalıkların bilgeliği” sayesinde, çoğulculuk ve kuvvetler ayrılığına dayalı bir demokraside, ortak akılla doğru kararlar alınır ve uygulanabilir.
