Evlatlarımızın 'kavşak günleri'ndeyiz. Sınav, sınav, sınav...  
Sınavlar bu kavşaklarda birer trafik ışığı gibi. Kırmızıya yakalanmamaya çalışıyorsunuz.
Şu yeşil ne zaman yanacak?
Hiç olmazsa sarıda geçsem?
Yarın 9.30'da ve daha pek çok sınav gününde ve anında çocuklar gerilecek ve sadece o ana odaklanacak. Anneler babalar ise sınav sonrasına odaklanıp çocuklarının geleceğini düşlemeye ve o düşü renklendirmeye, aydınlatmaya çalışacaklar.
Ancak anneler babalar kendi kuşaklarının yani 'Evlatlarının meslek kuşağı eksi 1'in bilgileri ile düşünüyorlar. Oysa geleceğin koşulları farklı ve hızla değişmekte. 'Bir faydam olabilir mi' diye sürekli gözüm yurt dışından bu tür bilgi akışlarında.


İlk dikkatimi çeken nokta teknik temelli bir eğitim alınmadığı takdirde fırsatların daralmakta olduğu. (Teknik derken bunun içine tıbbi bilimleri de koyuyoruz.)  
Genel vurgu STEM (Science-Technology-Engineering- Mathematics/ Bilim-Teknoloji- Mühendislik-Matematik) temelli eğitim üzerine. Özellikle matematik her gencin geleceği için vazgeçilmez bir artı. Şimdi buna yavaş yavaş SMAC'i de eklemeye başladılar. (SMAC-Social-Mobile-Analytics-Cloud/ Sosyal-Mobil-Analitik- Bulut)
Gençler için mesleklerde gelir beklentileri sıraları tamamen değişmekte. Teknik mesleklerde henüz tanımadığımız alanlar öne çıkıyor.
Şu listeye bir bakın:
Teknik Veri Bilimcisi
Tıbbi Veri Bilimcisi
Sanal Gerçek Mühendisi
Sentetik Biyoloji Mühendisi
Mikrobiyom Mühendisi    
Güneş Enerjisi Mühendisi
Rüzgâr Enerjisi Mühendisi
Drone Pilotu
Uzaktan tıp Tanı Teknisyeni
Organ Analist ve Geliştiricisi
UX Kullanıcı Deneyim Tasarımcısı
Kişisel Marka Geliştiricisi
Kentsel Tarım Uzmanı
Biomekanik Teknisyeni
Tekno-Etik Uzmanı
Blockchain (Blok Zincir) Geliştiricisi
Yapay Zekâ Teknisyeni

Geleneksel mühendislikler listelerde aşağı kayıyor. Çok daha dar alanlarda ileri uzmanlık eğitimi gerektiren analistlikler ve mühendislikler öne çıkıyor. Bazılarının ne olduğunu bile tam anlayabilmiş değilim.
Çok özel gereksinimler için çok özel meslekler ekleniyor. Şu listeye de bir bakın:
Atık Mühendisi
Alternatif Enerji Danışmanı
Deprem Tahmin ve Planlamacısı
Sağlık Mentoru
Eğitim ve Kişisel Verim Danışmanı
Kişisel Veri Güvenlik Danışmanı ve Onarımcısı
Uzay Pilotu
Genetik Veri Danışmanı
Sentetik Organ Araştırmacısı

Toplumlar yaşlandıkça ömürleri uzatmak ve yaşlıların sağlıklı yaşamı/bakımı için özel gereksinimler doğmakta.
Tıptaki büyük ilerlemelere karşın doktorlar kişiden ziyade testler ve verilere odaklanıp kişiye çok az vakit ayırmakta. Bu nedenle, örneğin 'sağlık mentorluğu', sevmediğim bir tabir ile 'sağlık akıl hocalığı' gibi bir alan doğmakta. Sağlığınızla ilgili kararları verirken yardımcı olacak, gerekli bakım ve testleri yaptıracak ve bunların sürekli izleyecek hatta doktorlar ile temasta yanınızda bulunacak uzmanlar gerekecek. Birçok gence fırsat olacak bu alanda özel bir tıp, psikoloji ve yönetim eğitimi gerekecek.
Ayrıca doktorlar test sonuçlarını (MRI, CAT, PET, Biyopsi vs) okumak, yorumlamak ve hata yapmamak için büyük çaba ve zaman harcıyorlar. Tıbbi veri analistleri bu işe yarayacak ve doktorlara yardımcı olacaklar.   
Türkiye'de eğitim ve meslek planlamasında gençlere, aileleri dışında (ancak o da eğitim ve bilgileri yeterli ise) yardımcı olacak sadece okuldaki danışmanları var.  Onlar ise hem yetersiz hem de öğrencilere yeterince vakit ayır(a)mıyorlar. Önce bu danışmanların eğitim seviyelerini yükseltmeli, farkındalıklarını artırmalı ve geleceğin meslekleri konusunda bilgilerini, tercihen yurt dışı eğitimleri ile güncellemeliyiz.
Diyelim ki bir genç yukarıdaki yeni mesleklerden bir tanesine ilgi duydu. Ne yapacak? Eğitimini nerede alacağını nasıl öğrenecek? Yukarıda sözünü ettiğim bugününün ve yarının meslekleri ile ilgili batı üniversiteleri son derece aktifler. Özellikle Amerikan, Alman ve İsviçre üniversiteleri geleceğin meslekleri için gerekli bölümleri ne kadar az sayıda talep olursa olsun hızla açıyor ve güncelliyorlar. Çin, Japon, Güney Kore üniversiteleri de hemen arkalarından izliyorlar. Örneğin yukarıda sözünü ettiğim tıbbi veri analistliği adlı bir bölümün Berlin Üniversitesi'nde geçen yıl açıldığını okumuştum.
Gelecek hızla önlerinden kaçarken, gençler,  sınav kavşaklarında kırmızıya yakalanmama gerilimi içindeler.
Bu çocuklar, bu gençler, bu ailelerin gelecek ile ilgili düşleri ile gerçekler ne kadar örtüşüyor?


***
Not: Bir önerim var. Aileler, kendilerinin ve okul danışmanlarının bilgileri ile yetinmemeliler. Herhangi bir meslekte başarılı, yaratıcı, meraklı, bilgili ve tabii ayrıca güvenilir, 30-40 yaş grubundan bir dostlarını evlatlarına mentor (akıl hocası) seçseler. Mentor yönlendirmesi çoğu zaman çok daha sağlıklıdır. Bu arada topluma katkıda bulunmak isteyen başarılı insanlar ise, hangi meslekten olurlarsa olsunlar, dostlarının evlatlarına, hatta hiç tanımadıkları, daha alt sosyoekonomik seviyedeki ailelerin çocuklarına mentor olmaya gönüllü olsalar. Büyükşehir Belediyesi'nin sayın yeni başkanı Tunç Soyer Beyefendi: Alın size çok faydalı bir proje... (Dikkat bu Büyükşehir'in halen uyguladığı Abla Ağabey Kardeş Projesi ile aynı değildir.)