Yani bundan yaklaşık 6000 yıl öncesine... Bugünkü kitap formunda olmayan ama farklı taşıyıcılar üzerine yazılmış Antikçağ'dan kalma metinler araştırmacılar tarafından keşfedilip gün yüzüne çıkarılmış durumda. Sonrasında Mısır papirüsleri, Çin kitap sanatıyla ortaya çıkan ağaç ve ipek kitaplar, Anadolu’da kullanılan kil tabletler, Grek papirüs ve parşömenleri, tahta tabletler formunu almıştır. Çin’de kağıdın bulunuşuna kadar olan dönemde bugünkü kitap formuna en yakın form birden çok tabletin tek kenarından birleştirilmesiyle oluşturulan parşömen kodekslerdir.

Modern kitap formunun oluşmasında en önemli iki dönüm noktasından ilki kâğıdın bulunuşu, ikincisi ise matbaanın icadı ve kullanılmaya başlanmasıdır. Kâğıdın icadından sonra el yazması kitaplar hızla yaygınlaşmış, matbaanın kullanılmaya başlanmasıyla el yazmaları yerini basılı kitaplara bırakmıştır. Gutenberg tarafından geliştirilen harflerle baskı yöntemi (tipografi, 14ncü yy.) sonrasında kitap basımı Avrupa’da hızla yaygınlaşmıştır. Matbaanın Anadolu’ya gelmesi 18nci yüzyıldadır. Osmanlı’da İbrahim Müteferrika tarafından 1727’de İstanbul’da kurulan matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügatı’dır. Müteferrika’nın vefatına kadar geçen sonraki 15 yıl içerisinde Darü’t-Tıbâati’l Amire adıyla anılan matbaada toplam 17 ayrı eser basılmıştır.

Bütün bu tarihsel süreç kitabın ve yazının tarihiyle birlikte aslında bilginin ve bilimin de tarihçesiyle paraleldir. Bugünkü bilgi birikimimize bin yıllar boyunca gelişen bu sürecin sonunda ulaşmış olduğumuzu ve bu sürecin durmaksızın yenilenerek ve gelişerek devam ettiğini söyleyebiliriz. Bilimsel çalışmaların sonuçlarının yüzyıllar içinde aktarımında en temel unsur yazı ve yazılı/basılı kitaplardır. Bu aktarımdaysa şüphesiz en önemli rolü sahaflar üstlenir.

'İyi sahaf olmak için kitapla dost olmak gerekir'


Basılı ve el yazması kitabın yaygınlaşmasıyla önce Avrupa’da daha sonra da Anadolu’da yaygınlaşan sahaflık, yüzyıllardır özü korunarak sürdürülmekte. İstanbul Sahaflar Çarşısının Önde gelen sahaflarından İbrahim Manav sahafı “derin kitap bilgisi ve ilmi olan, esas vazifesi ehline yol göstermekle birlikte iyi kitabın hangisi olduğunu bilen” olarak ifade eder.
 

Günümüzde ağırlıklı olarak büyükşehirlerde faaliyetlerini sürdüren sahaflar, teknolojinin gelişmesiyle birlikte internet ve mobil cihazlar aracılığıyla tüm Türkiye’ye ulaşmaya başlamış durumdalar. Son yıllarda kitap fuarlarında ve festivallerde de sahafları görmeye başladık.

Sahaflar Çarşısı’nın en bilinen isimlerinden Turan M. Türkmenoğlu, Sahaflar Çarşısı’nın Hikâyesi’ni anlatırken, önce Kapalıçarşı’da daha sonra Beyazıt’ta kurulduğundan bahsederek; Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde toplamda 115 sahafın yer aldığını belirtiyor.
 

Sadece İstanbul’da bugün 500’den fazla Sahaf faaliyetlerini sürdürüyor. Yıllık satılan kitap sayısı 500 bini geçiyor. Fiyat skalasının olabildiğince geniş olduğu bu alanın yıllık cirosu 100 Milyon TL’nin üzerinde.
 

Dijital Dönüşüme Uyum Sağlayan Sahaflar

Sahaflar uzun zamandan beri internete de adapte olmuş ve kitaplarını dükkan çevrelerinin yanısıra internet üzerinden de kitapseverler, araştırmacı ve koleksiyonerlere online olarak ulaştırır durumdalar. Sahafların bu amaçla kümelendiği siteler arasında kitantik.com yeni kurulmuş olmasına rağmen hızlı gelişimiyle dikkat çekiyor. Sahaflar ve son kullanıcıların hayatını kolaylaştıran işlevler sunan ’da 2 milyondan fazla ikinci el, güncel veya nadir kitap, antika ve koleksiyon objesi sahaflar ve antikacılar tarafından satışa sunulmuş durumda.

Siteye yeni eklenen özelliği ile birçok nadir eser sınırlı bir süre için açık arttırmaya çıkarılıyor ve bu yolla en yüksek peyi veren kişiye eserin satışı yapılıyor. Müzayedelere her gün, yüzlerce yeni eser ekleniyor. Kitapseverler böylece hem güncel kitapları uygun fiyatlarla temin edebiliyor hem de nadir bulunan ilk baskılar, imzalı kitaplar ve sınırlı sayıda özel baskılara teklif verebiliyorlar.

Site aynı zamanda kitap ve antika konusunda kolektif bir bilgi ve paylaşım platformu olmaya aday olacak özelliklere de sahip. Kullanıcılar ve satıcılar alışverişin yanında kitaLog adlı bölümde kayıtlı bir milyonun üzerinde kitap künyesi içerisinde arama yaparak künye bilgilerine ulaşabiliyorlar. Hem kitaplara görüş ve bilgi eklenebiliyor, hem de satış amaçlı olmayan kitap, antika- koleksiyon ve efemera konulu görsel paylaşımlarda bulunulabiliyor. Bu özellikleriyle site sadece sahafların ticari faaliyetlerine değil, onların kültür hayatına sunduğu önemli katkıya da aracılık ediyor.

Kaynaklar: