Yasaklanan kitaplar listesinde 'Don Kişot'u görmek şaşırtıcı. Yel değirmenlerine karşı savaşan bir hayalperestin kime ne zararı olur ki? Olurmuş belli ki, 'romanın atası' sayılan bu kitap İspanyol engizisyonu tarafından yasaklanır. Suçu, "hayırseverliği değersiz kılması" olarak belirlenir.
17'nci yüzyıl; İspanya'da engizisyonun olduğu kadar sanatın ve edebiyatın da altın çağıdır. Çelişkili gibi görünmekle birlikte, baskının yaratıcılığı desteklediği tezini de doğrular bir durum.
Tam da bu dönemde 'Don Kişot', o sıralar çokça popüler olan şövalye romanslarının parodisini yaparak girer edebiyat sahnesine. Başkahramanın şövalyelikle uzaktan yakınan ilgisi yoktur; sıradan bir adamdır aslında. Bir prenses olduğunu düşündüğü Dulcinea için pek çok mücadeleye girer. Ancak aslında sadece kendi hayal dünyasında yaşamaktadır. Sevgilisi de, mücadeleleri de hep bu hayalin ürünleridir.
Don Kişot'un Kilise'yle netameli bir ilişkisi vardır. Engizisyonun insanları canlı canlı yaktığı bir dönemde, kahramanına bunları söyleten Cervantes'in ayağını denk alması gerekir. Çaresiz, bu suçu işleyen bölümleri çıkarır Miguel de Cervantes.
Yazarının 17'nci yüzyılda edebiyata roman türünü hediye ettiği 'Don Kişot'un tamamının yeniden basılması için 200 yıl geçmesi gerekecektir.
Bugün 405 yaşında olan bu roman da Cervantes de, İspanya'nın medarı iftiharları... Onu yargılayan engizisyon yargıçlarını ise kendi aileleri dahil kimse hatırlamıyor.
Masallar hayat kurtarır mı?
Şehrazat'ınkini kurtarır. Ne var ki, 1001 gece boyunca Şah Şehriyar'a türlü çeşitli masal anlatıp yaşamayı başaran Şehrazat, yüzyıllar sonra hep susturulmaya çalışılır. İçinde 'Ali Baba ve Kırk Haramiler'den 'Alaaddin'in Sihirli Lambası'na kadar ezber bildiğimiz masalların bulunduğu kitabın ilk kopyasının tarihi 14'üncü yüzyıla kadar uzanır. Ömrü bu kadar uzun, şöhreti bu kadar büyük olan bu masallar; sıklıkla 'toplum ahlakını bozmakla' suçlanır. İslam ülkeleri bu suçlamaların başını çeker. Halen Irak, İran, Afganistan, Özbekistan'da gibi ülkelerde yasak olan '1001 Gece Masalları'nı, Mısır'da da kendilerini Sınır Tanımayan Avukatlar olarak tanımlayan muhafazakar bir grup yasaklatmak için yoğun çaba harcar. Onlara göre kitapta; "ürkütücü derecede cinsel ifadeler, ahlaksızlık ve sefahate davet ile müstehcenlik, dine iftira" vardır. Daha da ilginci, kitabın ABD'de yasaklanmasıdır. Üstelik 1926-50 arasında, tam 24 yıl boyunca!.. Gerekçe de aynıdır: Kitap toplum ahlakını bozabilir. 1985'te de yasak sırası İsrail'e gelir. Bu yasakları koyanlar, okurları kitaplardan birinden mahrum ettiklerini düşünüyorlardır. Oysa Tolstoy'dan başlayarak Goethe'den Marquez'e dünya edebiyatının en değerli isimlerinin '1001 Gece Masalları olmasaydı hikayeye ulaşamazdık' dediklerini düşünürsek toplumlarını yeni yazarlardan da mahrum ederler.
