Fakir Baykurt'a (asıl adı Tahir'dir) geçen pazar bir TV kanalında rastladım. Programın sonuna kadar ekran başından ayrılamadım, dinledikçe, öğrendikçe... Ölümünün 21. yılında anılıyordu. Sevgili okuyucularım acaba siz ne biliyorsunuz Fakir Baykurt hakkında? Benim gibi "Yılanların Öcü" nü mü hatırladınız? Edebiyatçı mı? Şair mi? Öğretmen mi? İçimizden biri, bir insan... Haydi kendisini tanımaya çalışalım.
***
1929 yılında Burdur'un Yeşilova, Akçaköy'ünde doğmuş, ilkokulu bitirmiş. Diyor ki "Köy Enstitüsü benim için olağanüstü bir fırsat oldu. İlkokulu bitirdikten sonra gidebileceğim başka hiçbir okul yoktu, ailemizin gücü de zaten yetmezdi, ben okumak istiyordum, enstitü de benim gibi köy çocuklarını çağırıyordu..." O günlerde döne döne okuyan Fakir Baykurt "Klasiklerin en iyi okuru enstitülü geçlerdi, ceplerimizi ona göre yaptırırdık, kitap sığsın diye. Kız arkadaşlarımız koyun kuzu gütmeye giderken, torbaya azıkla birlikte kitap da katarlardı" diye anlatıyor. Bu yıllarda Bursa cezaevinde olan Nazım Hikmet'in şiirleri ise el altından yayılmakta. Fakir Baykurt'ta bu dönemde Nazım'ın şiirlerini gizli gizli okumaya başlar. Köy enstitüsü yıllarında "Fesleğen kolum" ilk şiiri olarak yayınlanır, edebiyata olan ilgisinden kitaplığın yönetimine seçilir ve daha fazla kitap okuma fırsatını bulur. 1947 yılında Kaynak dergisinde ilk şiirleri çıkar. Bundan sonra tüm yazılarında Fakir Baykurt adını kullanmaya başlar. Bu yıllarda köy enstitülerine daha baskıcı yönetimler atanmaya ve önceki tüm özelliklerini yitirmeye başlar. Fakir Baykurt'ta yeni atanan müdürle sorunlar yaşar ve kovuşturmaya maruz kalır ancak 1947 yılında Köy enstitüsünü başarı ile bitirir.
***
Yeşilova'nın Kavacık köyüne öğretmen olarak atanır. 1953 yılında Ankara Gazi Eğitim enstitüsü edebiyat bölümüne girer, 1955 yılında başarı ile mezun olur, Hafik'te açılan ortaokula atanır. Aynı yıl ilk kitabı "Çilli" yayınlanır. 1958 yılında ilk romanı "Yılanların Öcü" Yunus Nadi roman ödülünü kazanır. Ancak romanı nedeniyle hem kendisi hem de Cumhuriyet gazetesi kovuşturma geçirir. Baykurt bu dönemden sonra Cumhuriyet gazetesinde yazmaya başlar. "Onuncu köy", "Karın ağrısı", "Irazce'nin dirliği" kitapları yayınlanır. Bu yıllarda ABD de göze kulağa hitap eden ders araçları ve yetişkinler için yazma öğrenimi görür. 1963 yılında yurda dönerek ilköğretim müfettişliği görevini sürdürür, bu arada romanları çeşitli dillere çevrilmiştir. 1965 yılında TÖS (Türkiye Öğretmenler Sendikası) kuruluşuna katılır ve genel başkan seçilir. 1966 yılında ilköğretim müfettişliğinden uzaklaştırılarak, yeni açılan Milli Folklor enstitüsüne uzman olarak atanır. "Kaplumbağalar" ve "Amerikan sargısı" romanları yayınlanır. Sürgünler ve ödüller çelişkisi içinde 2 kez gözaltına alınırken aynı yıl "Tırpan" ile Türk dil kurumu ödülünü kazanır. 1974 yılında "Can parası" adlı kitabı ile Sait Faik ödülüne layık görülür. Bu arada Askeri Yargıtay'da TÖS davasından beraat eder.
***
Çileli yaşamı boyunca onlarca kitap yazan, çeviriler yapan, yurtiçinde ve dışında pek çok etkinlikte sesini duyurup, eğitim sorunlarına çözümler arayan, "Köy Edebiyatı Hareketi" nin önde gelen temsilcisi ve bir eğitim savaşçısı Fakir Baykurt 11 Ekim 1999 tarihinde pankreas kanserine yenik düşerek Almanya'da hayatını kaybeder. Sevgili okuyucularım, geçmişte ışık saçan değerlerimizi, gelecek ışıklarımız için tanımalı, unutmamalı ve unutturmamalıyız. Bu vesile ile bana dört yıllık muhteşem bir öğretmenlik anıları kazandıran, diploma aldığım (Adabelen) köy enstitüsünü ve Gönen Köy enstitülü Fakir Baykurt'u saygıyla anıyorum.
