MAVEN
Mars Yörüngesinde Dolanan Uydu. 18 Kasım 2013'te gönderilmiş ve 22 Eylül 2014'te yörüngeye oturmuştur. MAVEN adı, Mars Atmosphere an Volatile Evolution olarak tanımlanır. Mars'ın atmosferi ve onun değişken evrimi anlamına gelir. Bu uydu, Mars'ın iklim yapısı ve yaşam ortamı oluşturmak için gerekli koşulların neler olabileceği ile ilgili çeşitli ölçüm ve gözlemler yaparak, Mars'ın üst atmosfer ve iyonosferindeki ortaya çıkan çeşitli durum ve değişimlerin daha iyi anlaşılması için kullanılmaktadır.
MAVEN şu anda yaptığı bir çok ölçümle Mars atmosferinin çok daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır. Yakın bir zamanda Mars'a çok yaklaşan Siding-Spring adlı kuyrukluyıldızın kuyruğunun Mars atmosferi ile etkileşimi incelenmiş, üzerinde bulunan Moröte Görüntüleme Tayfçekeri ile atmosferde yoğun magnezyum ve demir salmaları olduğunu gözlenmiştir. Nötr Gaz ve İyon Kütle Tayfçekeri ile de kuyrukluyıldızın kuyruğunun yapısı belirlenmiştir. Ayrıca Enerjili Güneş Parçacık Aleti Güneş'le ilgili madde atımlarının Mars'taki etkilerini gözlemiştir. Ek olarak düşük atmosferde ozon haritası çıkarılmıştır. Atmosferden kaçmakta olan atomik oksijen, atomik karbon ve atomik hidrojenle ilgili ölçümler yapılmıştır.
MOM Mars Yörünge Görevi (Mars Orbiter Mission)
Hindistan tarafından gönderilen Mangalyaan (Mars Aracı) adlı bu uydu, 24 Eylül 2014'te oldukça basık bir yörüngeye oturtulmuş, Hindistan'ın ilk gezegenler arası çalışmasıdır. Üzerinde 5 alet bulunmaktadır. NASA ile yapılan anlaşma sonucu, MAVEN ile ortak çalışma yapması planlanmıştır. Aslında temel amacı, Hindistan'ın uzay çalışmalarında neler yapabileceğini göstermektir. Bundan başka, Mars'ın yüzey yapısının, şekillerinin, mineral yapısının ve atmosferinin araştırılması amacını gütmektedir. İncelemelerde kullanılan 5 alet şunlardır: LAP, Lyman-Alfa Işıkölçeri, üst atmosferdeki hidrojen ve döteryum bolluklarını ölçmektedir. Döteryum, bilinen hidrojen atomunun, yapısında ek olarak nötron bulunduran kararlı haldeki bir izotopudur. Bu ölçüm, atmosferden su kaybının belirlenmesini sağlamaktadır. MSM, Metan Algılayıcı, atmosferdeki metan miktarını ölçmekte ve varsa kaynağını haritalandırmaktadır. MENCA, Mars dış atmosferdeki parçacıkların nötr bileşimlerini çözümlemek için kullanılmakta olan bir alettir. TIS, Isısal Kızılöte Görüntüleme Tayfçekeri, Mars yüzeyinin sıcaklığını ve ışıma yapabilirliğini ölçmekte ve yüzey bileşimi ve mineral yapısının haritalanmasını sağlamaktadır. MCC, Mars Renkli Kamerası, görsel bölgede görüntü elde etmek içindir. Oldukça basık bir yörüngede bulunan MOM, yaklaşık 73 saatte dolanmaktadır. Hindistan 2018 ile 2020 arasında, Mars yüzeyine bir araç indirmek için çalışmalarını sürdürmektedir.
MROM Mars İleri Araştırma Yörünge Görevi (Mars Reconnaissance Orbiter)
2005 yılında gönderilip 2006'da yörüngeye oturtulmuştur. Temel amacı, Mars yüzeyinde çok uzun zaman aralığında suyun varlığının olup olmadığını belirlemektir. Diğer görevlerle Mars yüzeyinde suyun akmasıyla ilgili pek çok bulgu elde edilmiştir. Ancak bunlar, suyun Mars yüzeyinde yaşamı destekleyebilecek kadar çok uzun süreli akıp akmadığı konusunda bir kanıta sahip değildir.
Yörüngeye oturduktan sonraki 6 ay içinde, üzerindeki bilimsel aletleri kullanarak Mars yüzeyindeki suyun geçmişi ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Yüksek çözünürlüklü görüntüler elde edilerek yüzey yapıları araştırılmış, mineral yapıları incelenmiş, yeraltı suları ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca atmosferde su ve tozun dağılım ölçümleri ile genel iklimin izlenmesi de bu çalışmaların ayrı bir parçasıdır.
Çalışmalarda, suyun uzun süreli bulunmasına bağlı olarak birikmiş mineral yataklarının araştırılması, eskiden varolan deniz ve göllerin kıyı çizgileri gibi kanıtlar aranması gibi işler yapılmıştır. Mars Odyssey Yörünge Aracı tarafından daha önce belirlenmiş olan yeraltı buzlarının üst tabakaları ve mevsimsel su buharı değişimi konularından çalışmalar yapılmıştır.
Uydudaki kamera diğer uydulardaki kameralardan daha yüksek çözünürlüklüdür. Daha önce bir otobüs boyutlarındaki ayrıntılar görüntülenebilirken, bu kamera ile bir masa boyutlarına kadar inilebilmiştir. Bu nedenle de, olabilecek çok küçük su kaynaklarının belirlenebilmesi amaçlanmaktadır.
Uydu aynı zamanda en gelişmiş iletişim araçlarını barındırmaktadır. Sonraki yıllarda gönderilecek her türlü araç için iletişim sağlayabilecek özelliklere sahiptir. Üzerinde ayrıca olası inilebilecek güvenli yerlerin belirlenmesine yönelik bir seyir cihazı da bulunmaktadır. Uzun süreli olarak, atmosfer, iklim, kutup buzlarının mevsimsel değişimi gibi veriler sürekli olarak alınmaktadır. Gelecekteki araçlar için de hem gezegenle ilgili bilgiler hem de iletişim açısından yararlı olacaktır.
2001 Mars Odyssey Görevi
7 Nisan 2001'de gönderilmiş, 24 Ekim 2001'de Mars'a ulaşmıştır. Çalışma zaman aralığı 2002 ile 2004 yılları arasındadır. Ünlü Bilim Kurgu yazarı Arthur C. Clarke'tan dolayı bu ad verilmiştir. Clarke'ın kısa bir öyküsünden uyarlanan ve önce Güneş Sistemi, daha sonra da ötesine uzay yolculuğu ile ilgili olan 2001 Uzay Yolu Mecarası adlı filmden esinlenilmiştir.
Bu uydu ile ilk kez Mars yüzeyinin kimyasal element ve mineral dağılımı haritası çıkarılmıştır. Hidrojen dağılım haritası kullanılarak, kutup şapkalarında yüzeyin hemen altında yer alan büyük miktarlarda suyun belirlenmesi sağlanmıştır. Ayrıca Mars yörüngesindeki radyasyon ölçülmüş ve sonraki çalışmalar açısından bu konuda bilgi edinilmiştir.
Üzerinde temel olarak 3 ayrı alet bulunmaktadır.
THEMIS Isısal Salma Görüntüleme Sistemi, özellikle suyun varlığına bağlı olarak bulunan minerallerin dağılımını belirlemek için kullanılmıştır.
GRS Gama-ışın Tayfçekeri, yüzeyin hemen altındaki hidrojen dahil olmak üzere, yüzeydeki 20 ayrı elementin varlığını belirlemek için kullanılmıştır. Bu hidrojen, gezegendeki su buzunun olası dağılımının dolaylı olarak belirlenmesini sağlamaktadır.
MARIE Mars Radyasyon Ortam Deneyi, radyasyon ölçümleri için kullanılmıştır.
Bu uydu da, diğer görev araçlarının iletişimi için çalışmış ve halen de çalışmaktadır.
Bu yörüngede dolanan uyduların dışında, Mars yüzeyien indirilen bir çok araç vardır. Bunlardan en önemlisini geçen yazımızda anlatmıştık. İlk gönderilen iki tanesi Vikinglerdir ve 1976 yılında yüzeye inmişlerdir. Temel amaç genel olarak Mars hakkında bilgi edinmektir ve yörüngede dolanan bir uyduyla yere konan bir araçtan oluşmaktaydılar. Yüzeye inip ölçümler yapmak üzere gönderilen Mars Pathfinder (Yolbulucu) 1997'de gönderilmiş, tekerlekli, oldukça küçük bir araçtır. Hem görüntüleme hem de tozun manyetik özellikleri gibi konularda ölçümler yapmıştır. 1998'de kutup bölgesinde toprak ve iklim ölçümleri için gönderilmiş olan Mars Kutup Konucusu (Polar Lander), bir arıza nedeniyle yüzeye çakılmıştır.
Sonraki yazımızda, ilk yazıda anlattığımız Curiosity'den önce, 2004 tarihinde gönderilen Spirit ve Opportunity adlarında, bire bir eş iki ayrı araçtan ve bulgularından söz edeceğiz.
