Truvalılar Dünyaya özgü değil. Bunların en iyi örneği olan Jüpiter Truvalıları hakkında daha önce bir yazımızda bilgi vermiştik. Aslında birbirine çekim etkisiyle bağlı olan ve ortak kütle merkezi etrafında dönmekte olan iki cismin çevrelerine uyguladıkları ortak çekim kuvveti incelendiğinde bunun rastgele olmadığı, eşpotansiyel yüzeyler dediğimiz her iki cismin de çekim etkisinin dengelendiği noktalardan oluşan sanal yüzeyler oluşturduğu ve bu geometride bazı noktaların da bu ikili sisteme göre sabit kaldığı bilinmektedir ve buna Roche Modeli denir. Truvalıların bulunduğu noktalar da bu modelde tanımlı iki noktaya karşılık gelmektedir.
NASA'nın bir göktaşı örneğini Dünyaya getirmeyle ilgili ilk görevi olan Bennu adlı göktaşına iki yıl sürecek yolculuk sırasında farklı başka görevleri de olacak. 9-20 Şubat tarihleri arasında OSIRIS-REx adlı uzay aracı, üzerinde bulunan fotoğraf makinesi setini etkinleştirecek ve "Truvalı" göktaşlarını araştırmaya başlayacak.
Truvalılar, mitolojiden bilinen ve ülkemizde Çanakkale-Truva bölgesinde yaşanan bir olaydan dolayı bilinmektedir. Ayrıntıya girmeyeceğiz ama Truvalıların hikayesi şöyle: Kaynaklara göre savaş sırasında Truvalılar tahtadan bir at yapıp bu atı, içine doldurdukları savaşçılarla birlikte düşman kalesinin önüne bırakırlar ve düşman da atı merak edip kalenin içine alır. Akşam herkes uykuya çekildikten sonra Truvalılar atın içinden çıkarak kaleyi içten fethederler. Gökbilimde bilinen Truvalılar da bu olaydan esinlenerek adlandırılmışlardır.
Konumuzda anlattığımız Truvalılar, gezegenimizin önünde veya arkasında 60 derecelik kararlı noktalarda gezegenimize eşlik eden asteroidlerdir. Dünya ile aynı yörüngeyi paylaştıklarından ve yerleri Dünyaya göre aynı kaldığından asla Dünya ile çarpışmazlar.
Güneş sistemimizde Truvalı göktaşlarına sahip olduğu bilinen (Jüpiter, Neptün, Mars, Venüs, Uranüs ve tabii Dünya) altı gezegen bulunmaktadır. Bugüne kadar biliminsanları, yalnızca 2010 yılında NASA'nın NEOWISE projesi çerçevesinde bulunmuş olan bir Dünya truvalı göktaşı - 2010 TK7'yi keşfetti. Oysa ki gaz devi Jüpiter ile birlikte Güneş etrafında yörüngede olan 6.000'in üzerinde bilinen Truvalı bulunmaktadır.
Biliminsanları Dünya'nın yörüngesini paylaşan daha fazla Truvalının bulunması gerektiğini öngörmektedirler. Bu göktaşlarını belirlemek çok kolay değildir. Çünkü Dünya'dan bakıldığında Güneşe yakın durumdadırlar. 2017 Şubat ayının ortalarında, OSIRIS-REx uzay aracı bir tarama yapmak için iyi bir noktaya yerleştirilecek.
12 gün boyunca OSIRIS-REx Dünya-Truvalı göktaşları araştırması sırasında Dünya Truvalılarının olması beklenen bölgeyi sistemli bir biçimde taramak için, uzay aracının MapCam adlı görüntüleyicisini kullanacak. Bu gözlemlerin bir çoğu, Bennu adlı hedef göktaşının uyduları olup olmadığını belirlemek için yapılacak arama sırasında MapCam'in planlanan etkinlikleriyle çok benzer olacağı için, bu Truvalı göktaşı araştırması, Bennu misyonunun temel bilimsel işlemleri açısından da erken prova olarak kullanılmış olacak.
OSIRIS-REx uzay aracı şu anda Bennu adlı göktaşı ile buluşmak, onun üzerine çalışmak ve Dünyaya örnek parçalar getirmek amacını kapsayan yedi yıllık bir yolculuktadır. Bu biçimde Dünyaya getirilecek ilkel bir göktaşı örneği, biliminsanlarının Güneş Sistemimizin 4,5 milyar yıl önceki oluşumunun ayrıntılarını anlamalarına yardımcı olacak.
Juno uzay aracı Jüpiteri inceliyor
NASA'nın Juno adlı uzay aracı üzerindeki JunoCam görüntüleyicisi tarafından alınan görüntü, Jüpiter üzerinde oluşan sekiz oluşumdan yedincisini görüntüledi. Bu oluşumlar, gaz devinin güney yarıküresinde beyaz oval oluşumlar olarak görülüyorlar ve saat yönünün tersine dönmekte olan çok büyük fırtınalar bunlar. 1986 yılından beri, bu beyaz oval yapıların sayıları altı ile dokuz arasında değişmektedir. Şu anda sekiz beyaz oval görülmektedir.
Görüntü Juno uzay aracı Jüpiter'e üçüncü yakın uçuşunu gerçekleştirdiği sırada, 11 Aralık 2016'da çekilmiştir. Resim çekildiğinde, uzay aracı gezegenden yaklaşık 24.600 kilometre uzaktaydı.
JunoCam renkli ve görünür ışığa duyarlı bir fotoğraf makinası gibi düşünülebilir. Jüpiter'in kutup ve bulutlarının üst kısımlarına ait özelliklerinin belirgin fotoğraflarını çekebilecek şekilde tasarlanmıştır. JunoCam, aslında uzay aracına özellikle insanların ilgisini çekebilecek görüntüler elde edilmesi amacıyla eklenmiştir ancak görevle ilgili bir araç olarak görülmese de bu elde edilen görüntüler bilim ekibinin de işine yarayacaktır.
2016 ursidler göktaşı yağmuru
2016 yılında Ursidler meteor yağmurunun 23 Aralık gecesi ve 24 Aralık sabahın erken saatlerinde en çok görülmesi bekleniyor. Ay son dördüne doğru giderken, ülkemiz gibi kuzey yarıkürede bulunanların bu kayan yıldızları görmesi bir derece kolay olacak. Gözlemek için en iyi zaman ise 23 Aralık gününün gecesidir.
Ursidler göktaşı yağmuru, her yıl 17 Aralık - 24 Aralık tarihleri arasında etkindir. Yağmur genellikle 23 Aralık civarında en çoktur. Bu zamanda saatte 10 kadar göktaşı görülebilir. Bu göktaşı yağmuruna Ursidler denmesinin nedeni, Küçük Ayı (Ursa Minor) Takımyıldızından çıkıp yayılıyor gibi göründüğü içindir.
Ursidler, 8P/Tuttle olarak bilinen kuyrukluyıldız ile ilişkilidir. Ursidlerin nerede görüleceği temsili resimde belirtilmiştir. Şehir içlerinde ışık kirliliği nedeniyle görülmeleri epeyce zordur. Gözlemek için ışığın az olduğu yerlere gitmek gerekir. Gözlemek için herhangi bir araç gerekmez. Doğrudan gözle ilgili bölgeye bakmak yeterlidir. Tabii ki hava koşullarının da uygun olması gerekir. Ursidler yalnızca Aralık ayı sonlarında Dünyanın kuzey yarımküresinden görülebilir.
Kaynaklar: https://solarsystem.nasa.gov/ https://www.timeanddate.com/
