Bu Süper Ay tanımlaması eskiden kullanılmıyordu. Son zamanlarda kullanılmaya başlandı. Peki ama neden Ay bazı zamanlarda Dünya'ya yakın da başka zamanlarda değil?
Güneş Sistemi içinde, üzerinde yaşadığımız Dünya da dahil, Güneşin çekimine bağlı olarak yörüngede dolanan cisimlerin neredeyse hepsi elips yörüngelere sahiptir. Bunların çoğu çembere çok yakındır. Aslında cisimler Güneş etrfında dönmezler, Güneş-Cisim ikilisinin oluşturduğu ortak kütle merkezi etrafında dönerler. Başka bir deyişle Güneş te bu ortak kütle merkezi etrafında bir yörüngede dolanır. Ancak Güneş bir çok cisme göre çok büyük kütleye sahip olduğundan, dışarıdan bakıldığında cisimler Güneş etrafında dönüyor biçiminde algılanır. Örneğin Dünya ile Güneş ele alındığında, yaklaşık olarak 1 milyon Dünya Güneşe sığar ve bu durumda ortak kütle merkezi neredeyse Güneşin merkezindedir.
Elips yörüngelerde odaklardan birinde büyük cisim, yani bizim örneğimizde Güneş bulunur. Elips yörüngede hareket eden gök cisminin Güneşe en yakın konuma geldiği yere enberi, en uzak noktada olduğu yere ise enöte adı verilir.
Ay'ın yörüngesi elips olduğu için, enberi noktasında bulunduğunda, enöte noktasına göre Dünyaya yaklaşık 42.000 km daha yakında bulunur.
Kavuşum, Dünya, Güneş ve Ay'ın aynı doğrultuya gelmesine denir. Dünya-Ay-Güneş sisteminin enberi durumunda Ay, Güneşe göre Dünyanın diğer tarafında bulunur. İşte bu durumda Enberideki Ay ya da Süper Ay görürüz.
Bu durumun gerçekleşmesi 2016 yılında üç kezdir. İlki 16 Ekim günü idi. 14 Kasımdan sonraki dolunay olan 14 Aralık günü de gerçekleşecek. Aslında dolunayın tam zamanını hesaplayabilsek bile, baktığımızda 1 saat öncesi ya da 1 saat sonrasındaki farkı anlayamayız. 14 Kasım günü de dolunay zamanı ile Ayın enberide olma zamanı arasında yaklaşık olarak 2 saat var.
14 Kasım günü görülecek olan dolunay yalnızca 2016 yılının en yakın dolunayı değil, aynı zamanda 21. yüzyılda bugüne kadar gerçekleşen en yakın dolunay olacak. 1948 yılından beri ilk kez bu kadar büyük görülebilecek. Bu kadar yakın olma konumunu bir daha ancak 25 Kasım 2034 yılında görebileceğiz.
14 Aralık günü görülecek olan Süper Ay farklı bir nedenden dolayı dikkat çekicidir: O tarihde gözlenebilen İkizler göktaşı yağmurunun görünümünü parlaklığıyla etkileyecek. İkizler göktaşı yağmuru genellikle dikkat çekici bir göktaşı yağmuru olarak bilinir. Ancak parlak ay ışığı sönük göktaşlarını görünürlüğünü beş on kat kadar azaltacaktır. Göktaşı yağmurunun en yoğun zamanında saatte 12 tane kadar göktaşı görebilmek mümkün olacaktır. Ancak bir sorun da şehir ışıklarıdır. Işık kirliliği nedeniyle aşırı aydınlanmış gökyüzüne sahip şehirlerde bu göktaşlarını görebilmek neredeyse olanaksızlaşmaktadır. Bu göktaşı yağmurunda, Ay olmasa ve şehir ışıklarından uzak, hava koşullarının da iyi olduğu bir yerde bulunursak, saatte 100 kadar göktaşı görmek olasıdır.
Bir Süper Ay veya Enberi Dolunayı, bir Enöte Dolunayına göre %14 kadar daha büyük ve%30 kadar daha parlak olabilir. Ancak farkı anlamak kolay değildir. Parlaklığı %30 daha fazla da olsa kolayca bulutlar veya şehir ışıklarının parlaklığıyla daha az görünebilir. Ek olarak, Ayın çapını ölçmek için gökyüzünde bir ölçek bulunmaz. Hiçbir karşılaştırma kaynağı olmadığında bir dolunay diğerleri ile aynı gibi algılanır.
Ay ufka yakın konumda olduğunda, bakılan yerden ona yakın görülebilen tepe, ağaç, bina, kule gibi şeyler bir karşılaştırma sağlayabildiğinden bu durumlarda bir "Ay yanılsaması" gözlenebilir. Ay yüksek noktalara göre böyle konumlarda daha büyük gibi algılanır.
Dolunay zamanı 15 Kasım 2016 16:52
Son Dördün zamanı 21 Kasım 2016 11:33
Yeni Ay zamanı 29 Kasım 2016 15:18
Ay enberide iken 14 Kasım 2016 14:00, uzaklığı 356.509 km, görünecek çapı 33' 31"
Ay enötede iken 27 Kasım 2016 23:00, uzaklığı 406.554 km, görünecek çapı 29' 23"
Ayla ilgili bu yazıyı yazmışken biraz enberi ve enötede bulunduğu zamanlarda yaptığı etkilerden söz edelim. Nasıl Dünya Aya bir çekim uyguluyorsa, Ay da Dünyaya uygular. Bunun sonucu olarak gel-git dediğimiz olaylar gerçekleşir. Ay enötede olduğunda çekim etkisi en azdır. Bu konuda oluşan gel-git etkileri en az olur. Aynı zamanda gel ile git arasındaki farklar da azalır. Ay enberide iken ise hem gel-git miktarları hem de en alçak ve en yüksez zamanlar arasındaki fark artar. Ülkemizde gel-git olaylarının miktarını göreli oalrak az görüyoruz. Özellikle okyanus kıyılarında bulunan ülkelerde gel-git etkileri çok dah abelirgin bir biçimle görülebilmektedir. Hatta kimi şlemler gel-git zamanlarına göre ayarlanabilmektedir. Bazı hayvanlar da yılın belirli zamanlarında hem Ay durumuna hem de gel-git durumuna göre göç etmekte ya da üreme ile ilgili etkinliklerini yapmaktadırlar.
Ayın uç noktalarda bulunduğu sıralarda hava koşullarını etkilediğini düşünenler vardır ancak bilimsel olarak böyle bir etkinin varlığı saptanamamıştır. Aynı durum depremler için de geçerlidir.
Kaynaklar: https://science.nasa.gov/ http://www.space.com
