Türkiye’de dershanelerin kapatılması için ilk ciddi adım 12 Eylül 1980 darbesi koşullarında atıldı.
Dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in ‘Özel dershaneler neredeyse okulların yerine geçmeye başladı. Dershaneleri ortadan kaldırırsak hem aileler kurtulur hem de fırsat eşitliği sağlanır’ açıklamasının ardından, darbe koşullarında oluşturulan Danışma Meclisi’ne dershanelerin kapatılması yönünde bir yasa değişikliği getirildi.
Ancak Danışma Meclisi dershanelerin kapatılmasına karşı çıktı.
Buna rağmen ülkede yönetimi elinde tutan Milli Güvenlik Kurulu, özel dershanelerin 1 Ağustos 1984’te kapatılmasını öngören bir kanun çıkarttı.
Daha sonra kurulan Turgut Özal hükümeti ise özel dershanelerin faaliyetlerine devam etmesini sağladı.
İkinci adım ve sonrası
Bu konudaki ikinci ciddi adım ise 2012 yılında dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından atıldı.
Erdoğan, 9 Eylül 2012’de AKP’nin il başkanları toplantısında yaptığı konuşmada, ‘Dershanecilik olayını kaldıracağız. Bundan kim gücenirse gücensin. Kusura bakmasınlar. Bu benim halkımın, vatandaşımın ortak talebidir’ dedi.
Ardından dershanelerin bir kısmı temel liselere dönüştü, dershane kavramı mevzuattan çıkarıldı.
Ne var ki mevzuattan çıkartılan dershaneler, özel öğretim kursu adıyla hayatımızda var olmaya devam etti.
Milli Eğitim Bakanlığı 2019 yılının Ocak ayında hem temel liselerin hem de öğretim kurslarının 2019-2020 eğitim öğretim yılında kapatılacağını açıkladı.
Daha sonra bu süre 2020 yılının Haziran ayına kadar uzatıldı.
2020-2021 eğitim ve öğretim yılının başlamasına kısa bir süre kala, özel öğretim kurumları faaliyetlerini hız kesmeden sürdürüyor.
‘Adı kaldırıldı ama işlevi kaldırılamadı’
Türk Eğitim Derneği (TED) Genel Başkanı Selçuk Pehlivanoğlu, yaptığı açıklamada, ‘Dershane adı kaldırıldı ama işlevi ve içeriği henüz kaldırılamadı. Hukuki olarak son durumun ne olduğu konusunda net bir şey söylemek mümkün değil. Tabii bu pandemi süreci ve diğer konulardan dolayı Milli Eğitim Bakanlığı buna şu anda tam odaklanmış değil’ dedi.
Eğitim Reformu Girişimi (ERG) Eğitim Gözlemevi Koordinatörü Burcu Meltem Arık da ‘Şu an bildiğimiz kadarıyla bir kanun teklifi hazırlanıp Cumhurbaşkanlığı’na gönderildi. Fakat hala bir netlik yok. Bakanlık bu kursların yeni kayıt almaması, bursluluk sınavı yapmaması yönünde açıklamalar yaptı. Ancak bunun fiilen gerçekleşmediğine dair duyumlar alıyoruz’ diye konuştu.
Dershaneler neden kapatılamıyor?
Bunca yıldır gündemde olmasına rağmen dershaneler ya da yeni adlarıyla ‘özel öğretim kursları’’ niçin kapatılamıyor?
TED Genel Başkanı bu soruya, ‘Gerekçeleri ortadan kaldırmadan kurumları ortadan kaldırmak aslında bir çözüm yaratmıyor’ cevabını verdi.
Türkiye’de okulun giderek değersizleştiğine dikkat çeken Pehlivanoğlu, ortaöğretime ya da üniversiteye giriş sınavlarının ölçme değil sıralama sınavları olduğuna dikkat çekti:
‘Türkiye kesinlikle sınav baskısından kurtulmak mecburiyetinde. Dershane sisteminin şöyle bir iddiası var; sınavsız eğitim olur mu?
Tabii ki olmaz ama ölçme sınavıyla sıralama sınavı farklı şeylerdir. Yapılması gereken ölçme ve yönlendirme sınavıdır.
Bizde ‘mantığa gerek yok, çözme tekniklerini kim daha fazla geliştirirse o başarılı olur’ gibi bir anlayış var.
‘Okul sana bir şey vermez, kurs verir’ gibi bir bilinç oluşturuldu. Türkiye’nin bundan dönmek için bir programa ihtiyacı var.
Bu programla Türkiye insanların hem ruh halini hem de cebini sömüren bu sistemden uzaklaşmak mecburiyetindedir.’
Temel problem olarak
Hem ortaöğretime hem de yükseköğretime geçişteki sınavların öğrencilerin kendilerini ifade etme güçlerine, problem çözme becerilerine, sosyal hayatlarına, ilgi duydukları alanlara ya da ne tür alanlarda güçlenmeleri gerektiğine bakmayan sıralama sınavları olmasını temel problem olarak görülüyor.
Bu durumda da veliler ve öğrenciler sınavdaki sıralamalarını arttıracak alternatifler aramaya gidiyorlar.
Özel kurs ve dersler de bu alternatiflerden bir tanesi.
TÜİK’in 2019 Yaşam Memnuniyeti Araştırması’na göre ailelerin yüzde 55,4’ü okuldaki eğitimi yeterli bulsa dahi sınava hazırlık nedeniyle çocuklarını özel derse ve kursa gönderiyor.
Yüzde 40,5’i ise okuldaki standart programları kademeler arası geçiş sınavlarında yetersiz bulduğu için özel ders ve kurslara yöneldiklerini söylüyor.
Bu ihtiyaç ortadan kalkmadıkça bu sorun da devam edecektir maalesef.
GÜNÜN HABERİ
Amaç aynı
1997’den bu yana sınav sisteminin beş kez değiştiğini hatırlatan uzmanlar, ‘Amaçlar hep aynıydı; okul dışı kaynaklara yönelimi azaltmak, tek ve ana hedefin sınav olmasını engellemek, üst düzey becerilerin önemsizleşmesinin önüne geçmek, fırsat eşitliğini sağlamak, sınav kaygısını azaltmak.
Ancak okul türleri arasındaki farklılığı kapatmayı gözetmeden ya da başka fırsat eşitsizliklerini temelden gidermeden bu amaçların hedeflenmesi bizi yine aynı yere getiriyor’ diye konuşuyor.
Böyle olmaz
‘Başarılı okul’, ‘başarısız okul’ ayrımını çok yanlış bulan uzmanlar, üniversiteye geçiş sınavları konusunda ise şunları söylüyor:
‘Aslında lise mezunu kadar üniversite kontenjanımız var.
Eğitim içeriği ayrı bir tartışma konusu.
Biliyorsunuz liseler dört seneye çıkarıldı.
Bunun gerekçelerinden biri de dershane sayısını azaltmaktı ama dershane sayısı arttı.
Biz üçüncü sınıfın sonunda isteyen öğrenciye lise diploması verilmesini öneriyoruz.
Bu öğrenciler isterlerse açık öğretime veya meslek yüksek okullarına doğrudan gidebilmeli.
Lisede dördüncü sınıfı bitirenler ise ileri lise diploması almalı.
Son sınıfta bu çocuklar kendi istedikleri branşlara hazırlanmalı.
Örneğin mühendis olacaksa, Fransa’daki gibi, sadece onunla ilgili dersleri almalı.
Bizim üniversiteye hazırlık kısmını okulun dışından okulun içine taşımamız gerekiyor.
O zaman üniversite sınavına giren öğrenci sayısı azalacaktır.
Ayrıca okul başarı puanları her okulun kendi içinde sıralanmalı.
Okulu kendi içinde sıralarsanız hem not şişirmesi olmaz hem de okul ve ders daha kıymetli hale gelir.’