Beyoncé ve eşi Jay-Z’nin – namı diğer “The Carters” – yeni şarkıları “Ape**it”e Paris’teki Louvre Müzesi’nde çektikleri video klip, yayınlanmasının üzerinden henüz iki hafta geçmesine rağmen yaklaşık 50 milyon kez izlendi. Çok konuşuldu, çok irdelendi.
Klibin bu kadar büyük bir ilgiyle karşılanması ve etki yaratmasının birkaç sebebi var. Bir tanesi, dünyanın en büyük müzesi olan, onlarca başyapıt barındırdığı gibi kendisi de anıt yapı niteliğindeki 225 yıllık Louvre’un görkemli atmosferi. Bir diğeri, klibin altı dakikalık süresi içinde kuvvetli imgelerle ırk, cinsiyet, tarih, sanat, güç gibi konularda verdiği mesajlar. Kostümler ve sanat yönetimi de dikkat çekici.
Hem şarkıcı-şarkı yazarı Beyoncé Knowles hem de rapçi Jay-Z (Shawn Corey Carter), Forbes’un 2017’de en fazla kazanan ünlüler listesinde yer alıyor. Listenin 2 numarasındaki Beyoncé 105 milyon, 55. sırasındaki Jay-Z ise 42 milyon Dolar kazanmış.
Şarkı ile birlikte klip, adeta bir meydan okuma. Çift, argo bir dille “Kalabalığı heyecandan çıldırırken gördünüz mü hiç?” diye yineleyerek sorarken kitleler üzerindeki etkilerini yüzümüze çarpıyor. Şarkı sözlerinde havada uçuşan Lambo (araba markası Lamborghini’nin argosu), Philippe Patek, Richard Mille gibi lüks marka adlarıyla ve abartılı gösterişteki takılarıyla güç gösterisi yapıyor.
The New York Times’da yayınlanan makalesinde* klibi yorumlayan Jason Farago, Louvre’da çekim yapmak için ücreti karşılığında izin alınabildiğini söylüyor. Dünyanın en çok ziyaretçi çeken müzesi Louvre, her yıl 500 civarında film, televizyon çekimine sahne oluyor.
Farago’ya göre Carter çifti bu klipte kendilerini seçkin bir kurumun hem yabancıları hem de mirasçıları, sanat eserlerindeki anlatılardan dışlanmış olsalar da yetenekleri, zevkleri ve zenginlikleri sayesinde şimdiki sahipleri olarak sunuyor. Sembolizm ve katman katman anlamlar içeren klip, ırk farkını da gururla vurguluyor.
Time dergisi, klipteki sembolik anlatımların yorumu için küratör, yazar ve Metropolitan Müzesi’nin sosyal medya editörü Kimberly Drew ile sanat tarihçisi Alexandra Thomas’ın görüşlerine başvurmuş.
Örneğin, çift müzede göründüğü ilk sahnede Mona Lisa’nın önünde duruyor. Time’ın makalesine göre, kendilerini dünyanın en ünlü sanat eserlerinden birinin önünde konumlandırmaları, geleneksel olarak “beyaz” bir müze mahalinde kendilerine yer açmalarını simgeliyor. Klibin son sahnesinde ise, Mona Lisa’nın önünde önce yüzleri kameraya dönük olarak duran çift, sonra tabloya dönüyor. Bu da sanatın hem tüketicileri hem de yaratıcıları olduklarını anlatıyor.
Napolyon’un Taç Giyme Töreni tablosunun önünde dansçılarıyla performans sergileyen Beyoncé, taç giydirmesi kilise yerine kendisi tarafından yapılmış Napolyon’un taç giydirdiği, diz çökmüş Joséphine’in tam altında konumlanmış. Bu da Beyoncé’nin, büyüklüğünün teyit edilmesine ihtiyaç duymadığını ifade ediyor.
Beyoncé, Zafer tanrıçası Nike’ı tasvir eden Yunan heykeli Semadirek Kanatlı Zafer’in önünde, heykelin meleklere özgü kanatlarına ve üzerindeki örtüye benzeyen bir kıyafet içinde görülüyor. Makaleye göre, klibin ilk sahnesinde de müzenin önünde diz çökmüş melek kanatlı bir adam görünmesi Looking for Langston (Langston’ı Aramak, 1989) adlı filme gönderme olabilir. Filmde, bu heykeli andıran büyük kanatlı siyahiler yer alıyor.
Bugün Mısır dışında bulunan en büyük sfenkslerden olan, tarihçesinin Eski Krallık’a uzandığına inanılan Büyük Tanis Sfenksi’nin klipte yer alması, eski Mısır ve tarihinin büyük Afrika tarihinin parçası olduğuna dair bir hatırlatma olarak değerlendiriliyor.
Daha birçok gönderme ve sembolik anlatım içeren klip, tekrar tekrar izlenip analiz edilebilir. Dünyanın belki de en etkili popüler kültür ikonlarının bir sanat müzesinde klip çekmeleri, kuşkusuz sanat tarihine, güzel sanatların gücü ve önemine kitlelerin dikkatini çekiyor. Çiftin popüler sanat üretiminin göreceli geçiciliği ile Louvre’da sergilenen eserlerin ölümsüzlüğü arasındaki tezat da klipteki çarpıcılığın olası sebeplerinden.
Not: Bu yazının hazırlanmasında, Jason Farago’nun 17 Haziran 2018’de The New York Times’da yayınlanan “At the Louvre, Beyoncé and Jay-Z Are Both Outsiders and Heirs” başlıklı makalesi ve Cady Lang’in 19 Haziran 2018’de Time’da yayınlanan “Art History Experts Explain the Meaning of the Art in Beyoncé and Jay Z's 'Apesh-t' Video” başlıklı makalesinden yararlanılmıştır.
