Yaşar Üniversitesi Medya Merkezi Radyo Program Yapımcısı Turgut Onarır, 'Türkiye'de Ulusal Yayın Yapan Radyolarda Diksiyon ve Fonetik: Eğlence Programları' başlıklı yüksek lisans tezi kapsamında özel ve devlet radyolarında yayınlanan eğlence programlarını inceledi.
Dikkatsizlik ve bilgisizlik
Programlarda sunucuların konuşma süreleri içinde yaptığı hataları teker teker tespit eden Onarır, "Araştırmamda hem radyo sektöründe çalışan kişilerin hem de dinleyicilerin dikkatini çekerek fayda sağlamayı amaçladım. Bu bağlamda en çok dinlenen radyo programlarını seçtim ve yaptığım incelemeler sonucunda oldukça fazla sayıda konuşma hatası yapıldığını tespit ettim. Söyleyiş yanlışları, radyo programlarında sıkça rastlanan yanlışlardan. Bunlar, dikkatsizlik, bilgisizlik veya çabuk konuşmaktan kaynaklanan hatalar. Programın amacı ne olursa olsun hatalı söyleyişlerin, dinleyiciler üzerinde olumsuz söyleme alışkanlıklarına neden olabileceği bilinmeli ve bu nedenle daha sorumlu davranılmalı" dedi. n Nigar Nak
Öne çıkan sonuçlar
Tez kapsamında hafta içi 5 gün boyunca, toplam 3250 dakikalık sunucu konuşmalarındaki hatalı söyleyişleri tespit eden Turgut Onarır, kaba söz kullanımında özel ve devlet radyoları arasındaki farka dikkat çekti. Bazı programlarda 'proğsör', 'toktor', 'zabah' şeklindeki telaffuz hatalarının sıklıkla yapıldığını belirten Onarır'ın tespit ettiği söyleyiş ve dil bilgisi hatalarından bazıları şöyle:
- Sabah ve akşam yayınlanan programlar kıyaslandığında toplam 4720 hatanın 2778'i sabah programlarında, 1942'si ise akşam programlarında yapıldı.
- Ses düşmesi türüne örnek olarak sunucuların gitcez, bincez, başlatcam, hakkaten, almışınız, kurtarıyom, dakka gibi söyleyişleri tespit edildi.
- Bir sunucunun sıklıkla 'k' seslerini 'g' olarak söylediği ve gaynasın, güççük, gapı, gadın gibi telaffuzlarının olduğu duyuldu. Ayrıca proğsör, toktor, zabah, pilan, haşofman, büğrek ve alektürük gibi ses değişimine ve ses fazlalığına bağlı telaffuz hatalarının sıkça yapıldığı tespit edildi.
- Programlarda sunucuların 'r' sesini düşürerek diyosun, geliyo, oluyo ve satıyo gibi hatalı söyleyişlere sıklıkla yer verdiği tespit edildi.
- Sunucuların konuşmalarında sürekli olarak eee, emm, aaa, ııı, ööö, yaa, yani gibi kulak tırmalayıcı ses ve kelimelere başvurduğu gözlendi.
- Özel radyolarda ve devlet radyosunda yayınlanan eğlence programlarında toplam 78 defa kaba söz kullanıldığı tespit edildi. Kaba sözlerin 77'si özel radyolarda duyuldu. Devlet radyosunda ise hatalı kullanım sayısının yalnızca 1 olduğu tespit edildi.
