İYOT vücutta büyüme ve gelişmeyi sağlayan tiroid hormonlarının, işlevini yerine getirirken kullandığı en önemli elementlerden biri. Sağlık Bakanlığı, iyot yetersizliği hastalıklarmm önlenebilmesi için yemek ve sofralarda kullanılan tuzun iyotlu olmasına dikkat çekmek amacıyla da bir kampanya başlattı. Ana ve Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü (AÇSAP) koordinatörlüğünde ve UNICEF'in işbirliğiyle yürütülen kampanyada, vücudun yaşam boyunca iyoda duyduğu ihtiyaç konusunda farkmdalık yaratılması hedefleniyor.
Zeka geriliği yapıyor
İyot eksikliği gebelerde düşüklere, erken doğuma, guatr hastalığına, zeka geriliğine, sağırlığa, dilsizliğe, cüceliğe ve daha birçok hastalığa neden oluyor. İyot yetersizliği, dünyada önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarında tek temel neden olarak kabul ediliyor.
İyodu her yaş grubunun kullanması gerekiyor. Ama şu bir gerçek ki iyot yetersizliğinden en çok hamile ve bebekler etkileniyor. Çocuklarda da iyot eksikliğinin yol açtığı öğrenme güçlüğü, okul başarısını düşürüyor. İyot eksikliği ayrıca halsizlik, bitkinlik, tembellik, kilo artışı, deri ve saçlarda kuruma, enfeksiyonlara karşı dayanıksızlık, sürekli üşüme, algıda bozukluk gibi belirtilerle hissediliyor.
Çözüm iyotta
İyot yetersizliğine karşı dünyada en sık kullanılan yöntem tuzun iyotlanması. Sağlık Bakanlığı'nın yaptığı araştırmalara göre Türkiye genelinde iyotlu tuz kullanım oranı giderek artıyor, iyot eksikliği azalıyor. Ancak maalesef bölgeler arasındaki fark sürüyor. Batı bölgelerinde daha az, ancak İç Anadolu ve Doğu bölgelerine doğru gidildikçe artan iyot eksikliği tablosu mevcut. İyot eksikliği nedeniyle ortaya çıkan hastalıkların tedavisi hem zor, hem de maliyetli. Özellikle İç Anadolu ve İç Anadolu'nun batısındaki illerde belirgin iyot eksikliği saptayan Sağlık Bakanlığı kamuoyunu bilgilendirerek sorunun hem kolay ve hem de ekonomik bir şekilde çözümlenmesini hedefliyor.
Tiroid hastaları için sakıncalı
Kişilerin günlük iyot alımlarını artırmak, iyot yetersizliğinin olduğu bölgelerde alınabilecek başlıca önlemlerden. Özellikle bu önlem, guatr bulgusunun henüz mevcut olmadığı çocuklarda ve erişkinlerde daha etkili oluyor. İyot alımındaki artış, var olan guatn tedavi etmekten çok, guatrın görülme sıklığının azaltılmasında etkili oluyor. Bazı tiroid hastalarının örneğin graves hastalığı, hashimoto tiroiditi ve sıcak nodülü olan hastaların iyotlu tuz kullanmaları ise sakıncalı.
İyot yetersizliğine yol açan nedenler
Bazı yiyecekler iyot yetersizliğine sebep olabilir. Yiyeceklerde bulunan guatroj enler denen antitroid bileşiklerinin tiroid bezinde iyot taşınmasını engelleyerek iyot yetersizliğinin oluşmasında rolü olduğu biliniyor. Antitiroid bileşiklerinin en önemlileri, lahana, karmbahar, brüksel lahanası, şalgam, turp vb. sebzelerde bulunan guatrojen maddelerdir.
Hamileler için gerekli
Tüm dünyada bu konuyla ilgilenen hekimler hamile olan ya da hamile kalmayı planlayan kadınların yüksek miktarda iyot içeren maddeler tüketmelerini öneriyor. Bu şekilde önlenebilir zeka geriliğinin birinci sıradaki nedeni olan konjenital hipotiroidizmin önüne geçilebiliyor. Hamileliklerinde yeteri kadar iyot almayan kadınların bebeklerinde konjenital hipotirodizm olmasa bile düşük IQ düzeyleri görülebiliyor. Bununla birlikte genelde normal gıda ile alman iyot yeterli olduğundan dışarıdan alınması şart değil.
İyot yetersizliği anne karnından itibaren yaşamın tüm dönemlerinde ciddi sorunlara zemin hazırlıyor. Uzmanlar da, bu noktada, "Az ama iyotlu tuz kullanın" uyarısında bulunuyor. İyot yetersizliğine karşı tuzun iyotlanması dışında başka yöntemler de var:
Ekmeğe iyot katılması
İyot tabletleri kullanılması
İyotlu yağ enjeksiyonu ya da iyotlu yağ kapsülleri kullanılması
İçme suyunun iyotlanması gibi.
İsviçre'de 90 yıldır kullanılıyor
Bazı ülkeler iyot sorununu çoktan halletti. Örneğin İsviçre, iyotlu tuz kullanmaya 1922'de başladı. 1952'de tüm ülke halkına yaygınlaştırıldı ve iyot yetersizliğine bağlı guatr ve zeka geriliği tamamen ortadan kaldırıldı. Örneğin İran 1994 yılında tüm tuzları iyotladı. Basit bir spreyle 60 fabrikada iyotlama başlattı. 1996'danberi iyotsuz tuz satışı yasak. Makedonya, Türkmenistan, Bulgaristan, Hırvatistan, Ermenistan, Bosna - Hersek sorunu ortadan kaldıran ülkelerden.
