Bazı kişiler doğuştan ellerini kollarını kullanamayacakları hastalıklarla doğar ya da doğuştan yoktur bu uzuvları. Bazı kişilerde geçirdikleri hastalıklar ya da kaza sonucu kaybeder. Zamanla da ayaklarını elleri gibi kullanmayı öğrenirler. Günlük hayattaki pek çok işlerini ayaklarıyla yaparlar. Hatta resim yapan sergi açanlar bebeğinin altını değiştirenler var. Peki bu nasıl oluyor? Kaybedilen uzvun yerine başka kas gruplarını bu şekilde nasıl eğitir beden?
Pek çok araştırma var insan beyni davranışları ve hareketleri üzerine. İngiltere' de taksi şoförleriyle yapılan bir araştırmada sürekli yol yön bulduklarından taksi şoförlüğü yapmayanlara göre beyinlerinin bir bölümü olan hipokampusun daha gelişmiş olduğu görülür. Yani bir davranışı çok tekrarlarsanız antrenman yaparsanız beynin o bölgesi gelişir mi? Küçük yaşlardan beri müzikle ilgilenen, ensturman çalanlarda beyin gelişir mi? Daha iyi mi duyarlar?
Aslında bu soruların cevabını açıklamak için nöroplastisite ne demek ona bakmak gerek. Çevresel etmenlerle sinir hücrelerinde fiziksel ve biyolojik değişikler olması demek. Yeni beyin hücresi oluşmaz ama birbirleriyle olan bağlantıları artar bu da daha iyi uyarı iletilmesini sağlar. İster sporla uğraşın ister müzikle antrenman yaptıkça tekrarladıkça hareketler mükemmelleşir. Beyninizde bu alanla ilgili bölüm gelişir.
Çevredeki uyarıların artması ve deneyimler nöroplastisiteyi etkiler. Örneğin kafese bir fare konunca ve kafese çok fare konulduğunda farkedilmişki kalabalık ortamdaki farelerin beyinleri daha çok büyümüş, çünkü uyaran artmış. İşte çocuklar sadece televizyon izlemesin gelişimini etkiler ya da bunamamak için mutlaka hobi edinin denmesinin temelinde bu bilgiler yatar. Bir laf vardır "kullanmazsan kaybedersin", tam tersi kullandıkça da beynimiz gelişir.
Sağlıkla kalın.
Not: Hocam Prof. Dr. Cem Şeref Bediz'e bu konularda merak duymamı sağladığı için ayrıca teşekkür ederim.
