Nitelikli proje sorunu var
Türkiye'de melek yatırım ağlarını nasıl görüyorsunuz, hangi noktada eksiklikler olduğunu düşünüyorsunuz?
Sayı olarak yeterince melek yatırım ağı var. Biz KEİRETSU Forum olarak 2013 yılında kurulduk. Bizimle aynı dönemde kurulan bir sürü melek yatırım ağı bulunuyor. Ne yazık ki bu kadar sayıdaki melek yatırım ağlarını besleyecek girişimci proje sayısına henüz ulaşamıyoruz. Özellikle nitelikli proje bulamamak en büyük problemimiz. Nitelikli proje bulamadığımız zamanlarda yatırım yapamadığımızdan dolayı melek yatırım ağları bir nevi yatırıma dönüşemediği için yaşayamaz hale geliyor. Bu çok önemli bir konu olduğu için mümkün oldukça melek yatırım ağlarıyla üniversiteler veya devletin resmî kurumlarını beraber çalıştırıp daha fazla girişimci üretebilecek mekanizmaları yaratmamız lazım. Şu anki melek yatırım ağlarının daraldığı nokta ve problem, yeterli ve nitelikli girişimcileri yaratamaması.
Beyaz yaka, melek yatırımcı olarak sahaya indi
Nitelikli proje üretilememesinin nedeni melek yatırım ağlarındaki eksiklikler olabilir mi? Ağların mevcut durumu hakkında neler söyleyeceksiniz?
Aslında yatırım ağları tamamen proje desteklemek için kuruldu. Ve şu anda da artılar daha fazla. Her şeyden önce yeni bir eko sistem. Bundan dolayı da pazarın doygunluğa ulaşması gibi bir şey zaten söz konusu değil. Melek yatırımcı, önceden şapkasını başına takan ilk başta bu sektöre girişimcilikten gelmiş insanlardan başladı. Ancak şu anda çok güzel bir furya yakalandı. Beyaz yakalı üst düzey yöneticiler, bir melek yatırımcı olarak sahaya çıkıyor. Bu sayıda her geçen gün artış yaşanıyor. Örnek vermem gerekirse, artık beyaz yakalı yatırımcılar, Alsancak'ta 2+1 daire almak yerine istedikleri düzeyde birkaç düzgün projeye yatırımlarını yapıp daha büyük çarpanlarla beraber geri alma eğilimlerinde oluyor. Bu da melek yatırımcılık eko sistemini de çok hızlı bir şekilde geliştiriyor.
İzmir hızla gelişiyor
Peki melek yatırımda İzmir ölçeğini değerlendirdiğimizde İzmir melek yatırımcının bu eko sistemde nerede? Bu sistemin içerisinde İzmir'in daha da büyümesi için neler yapılması gerekiyor?
Melek yatırımcı konusunda İzmir son derece hareketli. Özellikle İzmir'deki en kritik olan şey, melek yatırımcıların daha çok üniversiteler ve üniversiteleri destekleyen devlet kurumlarıyla çalışmasıydı. Bu çalışma çok hızlı bir şekilde adeta girişimci fabrikası gibi girişimci yarattı ve enteresan projelerin doğmasını sağladı. Bunu gören melek yatırımcılar da KEIRETSU Forum gibi İstanbul'dan kalkıp neredeyse koşa koşa İzmir'e gelip bu projeleri dinlemek istiyor. İstanbul'da melek yatırımcı vardı ama biz proje arıyorduk. İzmir'de ise bu tam tersi oldu. İzmir'de çok fazla bir şekilde girişimci çıkmaya başladı. Şimdi bu girişimciler de melek yatırımcılar yaratacak.
'Türkiye melek yatırımcılığı hala öğrenemedi'
Dünyada melek yatırımcı süreçleri çok hızlı gelişti. Dünya ile Türkiye'deki melek yatırımcıları karşılaştırdığınızda nasıl bir durum ortaya çıkıyor? Türkiye'nin melek yatırımcı konusunda dünyayı yakaladığını söyleyebilir miyiz?
Karşılaştırmadaki en önemli şey şu; bizim son furyada bildiğimiz dünyadaki melek yatırımcılık yaşının 20 seneyi bulduğu. Bundan dolayı melek yatırımcının ne olduğunu deneme yanılma yoluyla da olsa onlar öğrendi. Türkiye ise henüz tam olarak melek yatırımcılığı öğrenemedi. Melek yatırımcıları hala Türkiye'de doğru işi bulup o işe tek bir vuruşla yatırım yapıp o işten maksimum geri dönüşü almayı hedefliyor. Hâlbuki melek yatırımcılık bu değil. Melek yatırımcılık ritmi çok yüksek olan birçok ürüne farklı küçük birimler halinde yatırım yapıp bunlar içerisinden başarılı olabilecek 10 projeden bir tanesini veya 20 projeden 20'sini yakalayarak diğer yatırdığınız paraların karşılığını almak ve hatta onun üzerinden de getiriler sağlamak. Türkiye bunu daha yeni öğreniyor. Yurtdışı ile Türkiye'deki en büyük melek yatırımcılık farkı bu. Tabi ki ikinci fark da yurtdışındaki yatırım tutarlarının en küçük ölçekte bile çok ciddi meblağları yönetmesi. Yurtdışında artık neredeyse 5 milyon dolara kadar meblağlarda melek yatırımlar yapılıyor. Türkiye'de ise bu rakamlar hala 100 bin TL ile 500 bin TL arasında gidip geliyor. Bunun bir süreç olduğunu biliyorum. Süreç içerisinde başarılı olan melek yatırım projeleri duyulmaya başladıkça, insanların risk alma iştahlarının artacağını ve böylece melek yatırıma yöneleceklerini düşünüyorum. Bu süreç içinde de melek yatırımlardaki ortalama yatırım tutarları da otomatik olarak yurt dışındaki rakamlara yaklaşacaktır.
Türkiye'de henüz gelişmemiş olan melek yatırım sürecinin risk alınamamasından kaynaklandığını söylüyorsunuz. Sizce melek yatırım ağlarının geleceği Türkiye'de nasıl şekillenecek? Bu konudaki öngörüleriniz nelerdir?
Melek yatırım ağları Türkiye'de çok hızlı gelişiyor ve sürekli üzerine ekleyerek yani katlayarak ilerliyor. Ondan dolayı Türkiye'de sadece 3-5 sene içerisinde bugünkü melek yatırımcılarının eko sisteminin yaklaşık 20-25 kat daha büyük ölçekte yatırımlar yapılacağını düşünüyorum. En güzel olan şey ise bu ilk başta yapılan yatırımların meyvelerinin toplandığı, başarılı projelerin bir kartopu etkisiyle beraber bütün bu eko sisteme destek olacağına inanıyorum. Bu işte en önemli belirleyici de zaman olacak. Zamanla bu sistemin ne kadar önemli olduğu anlaşılacak.
Devlet, projelere o ilk can suyunu her zaman veriyor
Peki, ülkede özellikle hükümetin girişimcilere ciddi destek yaptığı yönünde bilgimiz var. Melek yatırım ağlarının temelinde de bir yerde girişimcilik var. Türkiye'de özellikle melek yatırım ağlarına devletin desteği ne oranda yer alıyor?
Devlet destekleri müthiş çalışıyor. KOSGEB olsun TÜBİTAK olsun devlet kademeleri burada iyi çalışıyor. Devlet doğal olarak sadece şunu yapıyor tabi; devlet projeleri yaymak için projelerden ciddi şekilde bir dokümantasyon istiyor. Projenin destek olmadan önce gerçekten doğru şekilde çalışmasına inanmak istiyor. Bu dokümantasyon kurallarına mümkün oldukça uyarsanız devlet projenize her zaman destek veriyor. Çoğu projeye ilk can suyu devlet oluyor. Özellikle hükümetin girişimcilere ciddi önem gösterdiğini söylemeliyim.
Bu destekleme sürecinin hükümetten ziyade yerel yönetim ve STK ayakları da var. İzmir'deki yerel yönetimlerin ve STK'ların melek yatırım ağlarına ne kadar desteği var? Bu destekler önümüzdeki yıllarda daha da artacak mı?
İzmir Ticaret Odası melek yatırım ağlarına daha bu sene 500 bin TL gibi bir bütçe ayırdı. Tam emin olmamakla beraber sanırım 10 ya da 20 proje için ayrılan bir bütçe. Bu bütçeyi dağıtmak için projeleri seçiyor. Çünkü yüzlerce proje başvurusu oldu. Üniversiteler kendi kuluçka merkezlerinde girişimcilere parayla satın alabilecekleri bütün olanakları veriyor. Bence proje yapmak isteyen girişimci devlet tarafından aradığı o ilk can suyunu her zaman bulabilir. Yeter ki projesi için gerekli olan riski alabilsin. Riski aldıktan sonra gerekli çalışmaları yapan girişimcilerin projelerine destek almaları daha kolay diyebiliriz.
İlk riski çevrenizle paylaşın
Girişimcilere risk almayı önerdiniz. Peki, son olarak girişimcilere başka neler önerebilirsiniz?
Girişimcilere şöyle bir önerim var: Aklınıza gelen fikir ve iş modelinize yatırım aramak için yola çıkarak zaman kaybetmeyin. İlk yapmanız gerekli olan şey, eğer bir iş modeli veya fikriniz varsa ve ürün için bir tasarımınız mevcut ise bunun hayata geçirin. Geçirdiğiniz projenin demosunu ortaya koymaya çalışın. Öncelikle yakın çevrenizden başlayarak projenize destek arayın. Hiçbir projenin başlangıcı melek yatırımı değil. İlk başta yakın arkadaşlar ve aileden alınan destekle yol almaya çalışın. Çünkü size birinci derecede yakın birçok insanın destek vermesi demek projenize güven vermesi demektir. Bununla beraber melek yatırımcının risk algısını son derece aşağı çekmiş olursunuz. Ondan dolayı ilk arayacağınız yatırım melek yatırım değil, ilk arayacağınız yatırım evinizde koltuğunda oturan babanızdan alacağınız 1000 TL, 2000 TL ve 10 bin TL'dir. İnanın bu çok önemlidir.
Melek yatırımcı kimdir?
Henüz yolun başında olan (Start-up) bir iş fırsatına yatırım yapan, işletmelerin büyümeleri veya gelişmeleri için sermaye sağlayan kişidir. Diğer bir tanımda ise; yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren firmalara, kuruluşlarının çok erken bir döneminde yatırım yapan özel bir yatırımcı tipi olarak ifade edilebilir. Bazı uzmanlar ise Melek Yatırımcı kavramını, 'girişimcinin melekleri' şeklinde ifade ediyor. Melek yatırımcı, yeni oluşan ve potansiyel vadeden projelere maddi destek sağlayarak, söz konusu projeleri geliştirir. Yani yüksek getiri potansiyeli olan bir iş fikri hayata uygulama aşamasına geldiğinde, melek yatırımcının ilgisini çekiyor.
Farklı kaynaklarda yer alan tanımların ortak yönleri göz önüne alındığında, Melek yatırımcı, kuruluş aşamasındaki veya zor durumdaki firmalara, sağladıkları finansmanla onlara hayat veren kişi veya kuruluşlardır. Melek yatırımcı diğer geleneksel yatırım enstrümanlarına göre yüzde 25 ve daha fazlası gibi yüksek getiri sağlayacak yatırımlara destek vermektedir. Melek yatırımcıların kendileri de genellikle başarılı birer girişimci oldukları için yatırım yaptıkları firmalara iş konusunda sürekli danışmanlık yaparak, onlara değer yaratmaktadır. Dışarıdan sağlanacak finansal kaynakların değerlendirilmesinde, kullanılacak fonların vadeleri, maliyeti ve yönetim üzerindeki kontrol etkisi olmak üzere, 3 temel faktörün dikkate alınması gerekiyor. Melek yatırımcılar, girişimcilerin diğer dış finansman kaynaklarından olan aile ve arkadaşlar ile risk sermayedarlarına göre girişimciye yukarıda belirtilen faktörler bakımından birtakım kolaylıklar sağlanıyor.
Melek yatırımcının özellikleri
1-Melek yatırımcılar, bağımsız hareket edebildikleri gibi birleşerek grup olarak da hareket ederek, daha büyük finansal ihtiyaçlara da cevap verebilir.
2-Melek yatırımcılar başarılı olabilecek bir yatırımı desteklemenin yanında; kendilerinin değerlendirebileceği girişim fırsatlarını da takip eder.
3-Sermaye sahiplikleri yanı sıra genellikle yatırım yaptıkları alanla ilgili kişisel deneyime de sahiptirler.
4-Melek yatırımcı olmayı seçenlerin beklentileri yalnızca yatırdıkları paranın geri dönüşünü sağlamak, katma değer yaratmak ve girişim sürecinde rol almak değildir. Bunların yanında manevi tatmin beklentisi içinde bulunan melek yatırımcılara da rastlanılabilir.
5-Melek yatırımcılar finansman sağladıkları şirketlerin yönetiminde aktif rol almayı ister.
6- Melek yatırımcıların büyük çoğunluğu 35 - 65 yaş arası şirket sahibi işadamlarından oluşur.
7- Melek yatırımcılar genellikle, proje başına Avrupa Birliği'nde 25 - 250.000 Euro arasında ABD'de ise 10 - 500.000 dolar aralığında yatırımlara destek veriyor.
8- Melek yatırımcılar en çok sağlık, medikal hizmetler, yazılım ve biyoteknoloji sektörlerine ilgi duyuyor.
Editör: Haber Merkezi
