Uluslararası Hemşireler Konseyi (ICN) 2021 yılının temasını “Hemşireler Geleceğin Sağlık Bakımı için Öncü bir Ses” olarak belirledi. Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Hemşireler Konseyi küresel sağlık hedefine ulaşmak için insan merkezli sağlık hizmetlerine, yeterli ve yetkin sağlık işgücü ile hemşirelik eğitimine yatırım yapılması gerektiğini belirtti. Dünya hemşireleri de bu yıl 12 Mayıs Dünya Hemşireler Günü’ne atfen “insana saygı, mesleki özerklik, dayanışma, hesap verebilirlik, sorumluluk ve sosyal adalet” istedi. Hemşirelik Haftası (12-18 Mayıs) kapsamında Türk Hemşireler Derneği (THD) tarafından düzenlenen etkinliklerde bu yıl pandeminin sağlık ve eğitime yansıyan yanı ele alınarak, “Pandemiyi Hemşireler Anlatıyor” başlıklı bir panel ile pandeminin akademi, yoğun bakım ünitesi, enfeksiyon kontrol birimi ve aile sağlık merkezine yansıyan yanı bu alanlarda görevli hemşireler tarafından irdelendi. THD ayrıca toplumun sağlığının korunması, nitelikli ve güvenli sağlık hizmetinin verilebilmesi için hemşirelerin özlük hakları ve çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik bir basın açıklamasında da bulundu.
Ülkemizde hemşireler, ağırlıklı olarak yataklı tedavi kurumlarında, yani hastanelerde görevlendirilmekte. Oysa, hemşireler hastalıkların tedavisi ve palyatif bakım hizmetleri yanı sıra sağlığın korunması ve geliştirilmesi hizmetlerinden de sorumlu sağlık çalışanıdır. Özellikle pandeminin söz konusu olduğu günümüzde birinci basamak sağlık hizmetlerinin ne denli önemli olduğu bir kez daha anlaşılmış iken hemşirelerin hastane yanı sıra birinci basamak sağlık hizmeti birimlerinde de görevlendirilmeleri gerekir. Aile sağlığı merkezlerinde yeterli sayıda hemşire işgücüne yer verilmesiyle sağlığın korunması ve geliştirilmesi kapsamında yer alan okul sağlığı, çalışan sağlığı ve benzeri konularda da yararlı olacakları açıktır. Lisans mezunu hemşireler bu hizmetleri sunabilecek yetkinliktedir.
Hemşirelikte lisans eğitimi, 1955 yılında, Ege Üniversitesinde kurulan yüksekokulda başlar. Hemşirelikte lisansüstü eğitime geçişte tıp fakültelerinin desteği önemlidir. Bazı anabilim dallarında açılan lisansüstü programlara hemşirelik mezunlarının alınmasıyla başlayan ve yaklaşık on yıl süren bu destek hemşire akademisyenlerin yetişmesiyle sonlanır. Hemşirelik lisansüstü programların sorumlusu artık yüksekokul bünyesinde kurulan hemşirelik anabilim dalları ile bu anabilim dallarında görevli hemşire öğretim üyeleridir. Aradan yarım asır geçip, 2010 yılına gelindiğinde hemşirelik yüksekokullarının fakülteye dönüşme dönemi başlar, keza ardından da sağlık yüksekokullarının. Böylece hemşirelik lisans eğitimi hemşirelik fakülteleri yanı sıra sağlık bilimleri fakültelerinin hemşirelik bölümlerinde, lisansüstü eğitimde genelde hemşirelik fakültelerinin anabilim dallarında yürütülmeye başlar. Günümüzde dokuz farklı hemşirelik anabilim dalının lisansüstü programlarından mezun bilim uzmanı ve bilim doktoru unvanlı hemşire akademisyen bulunmaktadır. Bunlar; hemşirelik esasları, iç hastalıkları hemşireliği, cerrahi hastalıkları hemşireliği, kadın sağlığı ve hastalıkları hemşireliği, çocuk sağlığı ve hastalıkları hemşireliği, ruh sağlığı ve hastalıkları hemşireliği, halk sağlığı hemşireliği, hemşirelikte öğretim, hemşirelikte yönetim anabilim dallarıdır. Hemşirelik usta-çırak birlikteliğiyle öğrenilen bir meslek olup, hemşire yine bir hemşire tarafından eğitilmeli ve yönetilmelidir. Nitelikli hemşire yetişmesi için akademik kadro atamalarına özen gösterilmeli, hemşireler bilim uzmanı ve/veya bilim doktoru unvanı aldıkları alana uygun kadrolara atanmalı, mesleği hemşirelik olmayan atamalar yapılmamalıdır.
Hemşirelik mesleğinin profesyonelleri mesleki bilgi ve becerinin düzenli güncellemeye dayandığının, uygulama standartları, mesleki etik kod ve yasal düzenlemeleri izlemesi gerektiğinin bilincindedir. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü sorumluluğunda yürütülen sertifikalı eğitim programlarıyla hemşirelerin hizmet verdikleri alanda yetkin olmaları sağlanır. Bunlar; ameliyathane hemşireliği, yoğun bakım hemşireliği acil bakım hemşireliği, çocuk acil bakım hemşireliği, çocuk yoğun bakım hemşireliği, diyabet eğitim hemşireliği, enfeksiyon kontrol hemşireliği, evde sağlık hizmetleri hemşireliği, nütrisyon hemşireliği, onkoloji hemşireliği, palyatif bakım hemşireliği, psikiyatri birimlerinde hemşirelik hizmetleri, stoma ve yara bakım hemşireliği, yenidoğan yoğun bakım hemşireliği sertifikalı eğitim programlarıdır. Hemşirelik, bilgi, beceri ve bir o kadar da sorumluluk gerektiren bir meslektir. Ancak, yoğun bakım gerektiren ünitelerde bu sorumluluk kat be kat artar. Pandeminin söz konusu olduğu şartlarda ise bu yoğunluk insani şartları zorlar sınırlara ulaşmıştır. Yoğun bakım hemşiresi; bireyi fiziksel ve psiko-sosyal yönlerden destekleyebilme, hasta ve ailesiyle terapötik iletişim kurabilme yetkinliğinde olmalıdır. Ayrıca, sağlık bilimi ve teknolojisindeki gelişmelere, yeni tedavi ve bakım yöntemlerine uyum sağlayabilme, acil, kritik ve karmaşık hasta bakım gereksinimlerini karşılayabilme yetkinliğinde de olmalı, yanı sıra sorun çözme becerisi de gelişmiş olmalıdır. Yoğun bakım hemşiresinin nitelikli hizmet sunması, kendi fiziksel ve psiko-sosyal sağlığını korumasını da gerektirmekte olup, yoğun bakım hemşiresi en fazla iki hastadan sorumlu olacak şekilde çalıştırılmalıdır.
Pandemi başta sağlık, ardından eğitim olmak üzere hayata dair ne varsa, sosyal ve/veya ekonomik, alt üst ederek yol aldı. En acısı pandemi nedeniyle kaybedilen hayatlar ile geride kalan aileleri oldu elbette ki. Bu acıdan en çok nasibini alan, aralarında hemşirelerinde olduğu sağlık çalışanı meslektaşlarımız. Ruhu şad olsun her birinin. Geriye kalan ise dünyada, ülkemizde siyasi otoritenin “pandemi neden yönetilemedi?” sorusuna yanıt bulması. Sağlığın korunması ve geliştirilmesini önceleyen sağlık politikalarına yer verilmediği sürece daha nice salgınlar olur ve de nice insan kaybı, sağlık çalışanı kaybı yaşanır bu salgınlar nedeniyle dünyada ve ülkemizde.
