Çocuk ve ergenlerde görülen uyku bozuklukları, gelişimlerini olumsuz etkileyebilen yaygın sorunlardır. Araştırmalar, çocuk ve ergenlerin yaklaşık %20-30'unda uyku bozuklukları görüldüğünü göstermektedir. Bu bozuklukların nedenleri arasında fiziksel hastalıklar, kronik hastalıklar, genetik yatkınlık, duygusal sorunlar, çevresel etkenler, ebeveyn tutumları ve uyku düzenindeki düzensizlikler bulunmaktadır. Uyku düzeni bozuk olan çocukların ve ergenlerin fiziksel gelişim süreçleri olumsuz yönde etkilenmektedir. Bu bozuklukların tedavisinde genellikle davranışçı yöntemler uygulanmaktadır.
Sık görülen uyku bozuklukları nelerdir?
Kabuslar
- En sık 3-5 yaş arasında görülür, ancak her yaşta olabilir.
- Uykunun ikinci yarısında daha sık ortaya çıkar.
- Stres ve kaygı dönemlerinde artış gösterebilir.
- Özgül bir tedavisi yoktur; altta yatan sebeplerin tedavisi önemlidir.
Gece terörü
- 1,5 - 10 yaş arasında sık görülür.
- Uykunun ilk yarısında, genellikle gecenin erken saatlerinde olur.
- Çocuklar korku içinde uyanır ve genellikle sabah hatırlamazlar.
- Programlı uyandırma ve gündüz uykusu önerilebilir.
Uyurgezerlik
- %15 oranında görülür, en sık 4-8 yaş arasında başlar.
- Uykuda kalkma ve gezinme dönemleriyle karakterizedir.
- Uyku hijyeni ve ev içi güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Uykuda hareket bozukluğu
- Rüya sırasında kas felci oluşmaz, kişi rüyalarını fiziksel olarak yaşar.
- Tedaviden fayda görür.
Tıkayıcı uyku apnesi
- Solunumun tamamen veya kısmen kesilmesi ile karakterizedir.
- Horlama ve gündüz yorgunluğu belirtiler arasındadır.
- Ciddi bir tablo olup tedavi gerektirir.
Huzursuz bacak sendromu
- Akşamları bacaklarda huzursuzluk hissi ve hareket ettirme isteği ile belirti verir.
- Hareket ile rahatlama görülür.
- Altta yatan hastalıkların tedavisi önemlidir.
Narkolepsi
- Aşırı gündüz uykululuğu ve ani kas gücü kaybı ile karakterizedir.
- Tanı için özel uyku testleri gereklidir.
- Tedavi ile kontrol altına alınabilir.
Sirkadiyen ritm bozuklukları
- 24 saatlik uyku-uyanıklık döngüsündeki bozukluklardır.
- Ergenlerde uyku saati düzeninde değişikliklere neden olabilir.
- Uyku düzenine dikkat edilmelidir.
Bruksizm
- Uykuda diş gıcırdatma durumudur.
- Çene eklemi ve dişlerde aşınmaya neden olur.
- Kişiye özel ağız içi aparat kullanılması önerilir.
Uyku bozuklukları nasıl tedavi edilir?
Çocuk ve ergenlerde görülen uyku bozuklukları, çeşitli problemlere yol açabilir. Bu bozuklukların tedavisinde davranışçı yöntemler yaygın olarak kullanılmaktadır. İşte dikkat edilmesi gereken bazı davranışçı yöntemler:
- Uyku düzenine dikkat etmek: Yatma ve uyanma saatlerinin sürekli aynı olmasına özen gösterme.
- Uyku zamanını rutin hale getirmek: Pijama giyme, el yüz yıkama, diş fırçalama gibi rutinler oluşturma.
- Rahat uyku ortamı sağlama: Rahat kıyafetler giyilmeli, oda sıcaklığı ve sessizlik sağlanmalıdır.
- Işık terapisi uygulamak: Kolay ve uygun maliyetli bir yöntemdir.
- Uykuya müdahale etmek: Uyku başlangıcını erteleme veya uykuyu bölme.
- Uyku zamanı konusunda net olmak: Ebeveynlerin olumsuz tepkilere karşı net bir tavır sergilemesi önemlidir.
Eğer bu davranışsal yöntemler yeterli olmazsa, bir uzmandan yardım almak ve gerekirse ilaç tedavisi uygulamak gerekebilir.
Normal uyku nedir?
Normal uyku, mental aktivitenin özel bir formudur ve beyin gelişimi için önemlidir. Her yaşa ve duruma göre değişkenlik gösterebilir. Güne fiziksel ve ruhsal açıdan hazır hissettiriyorsa, bu normal bir uyku olarak kabul edilir. Çocuklar ve ergenlerde uyku bozuklukları öğrenme, dikkat ve hafıza sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, uyku bozuklukları fark edildiğinde mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır.
