Cassini uzay aracı 22 Nisan'da Satürn'ün en büyük uydusu olan ve daha önce bir yazımızda anlattığımız Titan'a 127. ve sonuncu yakın uçuşunu başarılı bir şekilde gerçekleştirdi. Burada yapılan manevrayla, uzay aracı 'büyük final' yörüngesine oturacak: Bu manevra, her biri yaklaşık bir hafta süren, Satürn'e yaklaşırken gezegenin en içerdeki halkaları ile dış atmosferi arasında geçen 22 serilik bir yörünge dizisi. Halka düzlemini ilk geçiş 26 Nisan'da gerçekleşti.
Bu daha önce ziyaret edilmemiş bölgede yinelenen dalışlarla görev, Satürn'ün kökeni ve halka sistemi hakkında temel soruların yanıtlanmasına yönelik, benzeri görülmemiş veriler toplayarak keşif yolculuğuna son verecek.
1997'de fırlatılan Cassini-Huygens uzay aracı, Güneş Sistemi içinde yedi yıllık bir yolculuk sonunda, Temmuz 2004'te Satürn'e ulaştı. Birkaç ay sonra yörüngedeki Cassini uzay aracı, ESA'nın (Avrupa Uzay Ajansı) Huygens sondasını gönderdi ve o da 14 Ocak 2005'te Titan'a indi. Bu iniş, dış Güneş Sistemi'ndeki ilk inişti.
Bu görev, dev gezegenlerin halka ve uydu sistemleri de dahil olmak üzere, Satürn'ün ve çevresi konusundaki anlayışımıza büyük katkılar sağladı.
Huygens'in Titan üzerinde topladığı veriler ve Cassini'nin Titan'a yaptığı uçuşlar sırasında yaptığı gözlemler birleştirilerek, bu uydunun atmosferik süreçleri ve mevsimsel gelişimi, bunun yanında yüzey morfolojisi ve sıvı bir okyanusu içerebilecek iç yapısı olduğunu ortaya koydu.
Ağırlıklı olarak azottan oluşmuş kalın bir atmosfere sahip ve bazı bölümleri göl ve nehirlerle kaplı olan Titan, Dünya'ya oldukça benzerlikler gösteren meteoroloji ve su döngüsüne sahiptir. Bununla birlikte, önemli farklılıklar vardır: Ana bileşen gezegenimizdeki gibi su değil metandır ve sıcaklık oldukça düşüktür. Yüzeyde -180 °C civarındadır.
Cassini, 13 yıllık görev süresince, gezegenin Güneş'in etrafında dolanması için geçen 29 yıllık sürenin yaklaşık yarısını gezegenle birlikte tamamlamıştır. Bu süre, uzay aracının Titan üzerinde iki mevsimi izlediği anlamına gelir. Bu da bize, Dünya'nın geçmişi ve geleceği hakkında çok şey öğretecek bir veridir.
Cassini'nin bulgularından bir diğeri, Satürn'ün buzlu uydusu Enceladus'un güney kutbu yakınındaki ılık çatlaklardan uzaya su ve organik maddelerin püskürtüldüğü yapıların belirlenmesiydi. Tuz açısından zengin olan bu jetler, çekim ve dönme ölçümleri ile onaylandığı gibi, uydunun buzlu yüzeyinin sadece birkaç kilometre altında bulunan sıvı yeraltı suyunun varlığını göstermektedir.
Cassini İyon Nötr Kütle Tayfçekeri ile Enceladus'a yapılan uşuçlar sırasında toplanan verilerle son zamanlarda yapılan bir çözümleme de, çıkışı gözlenen hidrojen gazının, kaya maddesinin uydunun yüzey altı okyanusunun tabanındaki ılık suyla reaksiyona girmesiyle açığa çıktığını düşündürmektedir. Bu hidrotermal etkinlik, Dünya'nın okyanus tabanındaki hidrotermal deliklerin yakınında bulunan ve fotosentez olmadan gerçekleşen biyolojik süreçleri mümkün kılan, yaşam için kimyasal bir enerji kaynağı sağlayabilir ve bu da Enceladus'un yeraltı okyanusunda potansiyel yaşanabilirliğe işaret ediyor olabilir.
On yıl süren çığır açan keşiflerin ardından, Cassini yavaş yavaş sonuna doğru yaklaşıyor. Uzay aracı yörüngesini düzeltmek için az miktarda yakıtı kalmışken, görevin 15 Eylül 2017'de Satürn'ün atmosferine girerek sona erdirilmesine karar verilmiştir. Bu süreçte Cassini, yaşam için uygun koşullara sahip olabilecek olan herhangi bir uyduya olası mikroorganizma bulaşmalarını önleyerek gezegensel koruma gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla yanarak yok olacak.
Büyük final, bu olağanüstü görevin tamamlanması için muhteşem bir yol olmasının yanında, görevin önceki aşamalarında toplamanın mümkün olmadığı benzersiz bilimsel verilerin de elde edilmesini sağlayacak. Cassini, daha önce Satürn'le halkaları arasındaki bölgeye hiç girmemişti. Bu yüzden bu yeni yörünge dizisi tümüyle yeni bir görev gibi olacak.
Bu yakın yörüngeler, Satürn'ün ekvatoruna göre 63 derece eğik olacak ve iç halkaların ve gezegenin bulutlarının şimdiye kadar elde edilmemiş en yüksek çözünürlükteki gözlemlerini sağlayacak. Yörüngeler, aynı zamanda Satürn'ün halkalarındaki ve plazma ortamındaki malzemeyi yerinde inceleme şansı da verecek.
Cassini, radyo incelemesiyle, Satürn'ün çekim alanını onun üst bulut katmanlarından 3.000 km kadar yakınında ölçerek, gezegenin iç yapısı ve atmosferindeki rüzgarlarla ilgili şu anda geçerli olan modellerin büyük ölçüde iyileştirilmesini sağlayacak. Bilim insanları yeni verilerin, gezegenin çekiminin, halkaların uzay aracına uyguladığı düşük çekimden ayıklamasına ve halkaların toplam kütlesinin benzeri görülmemiş bir doğrulukla tahmin edilmesine olanak sağlayacağını düşünüyorlar. Arjantin ve Avustralya'daki ESA yer istasyonları, büyük final öncesi 22 geçiş sırasında Cassini'nin bilimsel verilerinin alınmasına yardımcı olacak.
Büyük final yörüngeleri ayrıca benzer uzaklıklarda gezegenin manyetik alanını inceleyecek. Önceki gözlemler, manyetik alanın beklenenden daha zayıf olduğunu ve gezegenin manyetik eksenin şaşırtıcı bir biçimde gezegenin dönme ekseniyle çakışık olduğunu göstermiştir. Cassini manyetik alan ölçeri tarafından toplanacak yeni veriler, bunun neden böyle olduğu ve manyetik alan kaynaklarının nerede bulunduğunu, veya Satürn'ün atmosferindeki bir şeyin gerçek manyetik alanı Cassini'den bugüne kadar gizleyip gizlemediğini anlamaya yönelik sonuçlar verecektir.
Halka düzlemi geçilirken, Cassini'nin Kozmik Toz Çözümleyicisi, halka sisteminin farklı bölümlerindeki toz partçacıklarının bileşimini doğrudan örnekleyecek. Iyon Nötr Kütle Tayfçekeri de, Satürn'ün üst atmosferinden kaçan molekülleri çözümlemek için koklayacak. Ayrıca halkalardan kaynaklanan su bazlı molekülleri de inceleyecek.
ESA Cassini Projesi'nde görevli olan bilim insanları, uzay aracını son kez keşfedilmemiş bir bölgeye doğru göndererek, bu öncü görevin son ve en cüretkar aşamasına ulaşmasını sağlamışlar ve Cassini'nin önümüzdeki aylarda göndereceği heyecan verici yeni verileri beklemektedirler.
Oldukça başarılı olan ve 13 yıl boyunca Satürn gezegeni ve onun uyduları ve halkaları ile ilgili bildiklerimizi değiştirip iyileştiren Cassini uzay aracı, tarihi görevini tamamlarken bile Dünya'ya yeni veriler göndermiş olacak.
Eylül ayındaki Satürn'e düşüş sonrası bu konuda da bilgi vereceğiz.
Kaynak: http://www.esa.int/
