Sevgili okuyucularım. Hayırlı bir iş için Kemeraltı'nda, takı almak için gittiğimde karşılaştım, Diaspor kristali ile. Birkaç değerli taş gibi bulunduğu ortamın rengini alabiliyor. Elmastan çok daha değerli, nadir bulunuyor. En ilginç tarafı da Rusya ve Amerika'da çok az var, onlar da şeffaf olmuyor. Dünyada tek kaynağı Muğla'nın Milas ilçesi. İlginç bir de hikayesi var.
***
Madenin işletmecisi Murat Akgün şöyle anlatıyor:
Bildiğim kadarıyla ilk olarak 1800'lü yıllarda Rusya ve Pennsylvania'da keşfedildi. Ama bunlar hep opak, mücevher kalitesinde olan ve renk değiştiren taş sadece Türkiye'den çıkıyor. 70'li senelerde Etibank'ın açtığı bir alüminyum madeninde rastlanmaya başlıyor. Ama dünyada 1990'lı senelerde duyuluyor. Buradan Etibank çalışanlarının veya oradaki köylülerin yasadışı yollarla elde ettiği taşlarla bir şekilde alıcı buluyor. Bölgeye gelen turistlere satılıyor. Konu ile ilgili bazı profesörlere veriliyor. Onlar da yurtdışına yolluyorlar. 1990'lı senelerde GIA (Gemological Institute of America) bu konuda dünyada söz sahibi olan kuruluş, bunu bir makalede yayınlıyor. Bu şekilde Diaspor kristalinden tüm dünyanın haberi oluyor. Taş ile tanışmam 1998 senesinde oldu. Uzun yıllardır Amerika'da yaşayan halam bir gün bir telefon alıyor, arkadaşı telefonda diyor ki burada cezaevinde yaşayan bir Türk var, yardıma ihtiyacı var yardımcı olur musun? Halam da yardım etmeyi sever, tabii diyor. O şekilde bu adamla konuşmaya başlıyorlar. Adam değerli bir taş madeni olduğunu bu yüzden bayan arkadaşının bir kumpasla kendini içeri attırdığını söylüyor. Kendine bir ortak aradığını, buradan çıkmasına yardımcı olup olamayacağını soruyor.
***
Araştırmaları sonucu Etibank'a ait 9000 dönüm maden alanını alan Murat Akgün, zultanit adını tescilleyerek işletmeye başlıyor, ancak bir süre sonra hisselerin % 95'ini ortağın imzalattığı bir belgeyle üzerine geçirdiğini fark ediyor. Daha sonra Csarite adıyla tekrar piyasaya sürüyor.
Dünyada aşağı yukarı 300 tane değerli taş var. Csarite kendi başına diaspor minerali sınıfına ait bir taş. En büyük özelliği de dünyada tek madenden çıkması yani nadirliği. Bu çok büyük bir artı. Pırlanta mesela 5 kıtadan çıkıyor şu anda. Zümrüt deseniz öyle, yakut deseniz öyle... En nadir bilinen taşlar bunlar. Pırlanta, son rakamlara bakmadım ama, senelik 122 milyon karat gibi bir üretim seviyesinde şu an. Ve Csarite işlenmesi çok zor bir taş. Taş kesimi konusunda "perfect cleveage" denilen bir durum var. Katmanlı bir yapısı olduğu için de kesiminin çok dikkatli ve büyük özenle yapılması gerekiyor. Ayrıca şu anda satılan bütün taşlar 6-12 cm'den baktığınız zaman içinde hiçbir leke görülmeyen (eye clean dediğimiz), dünyanın en tecrübeli taş kesicileri tarafından kesilen taşlardır.
***
Diğer bir özellik ise Csarite'ın renk değiştiren bir taş olması... Dünyada doğal olarak renk değiştiren 5-6 tane taş var. Csarite da onlardan biri... Aynı taş gün ışığında yeşil olurken, mum ışığında da pembe renk alabiliyor. Bu iki renk tabii taşın renk skalasında iki uç nokta. Bu pembe ve yeşil arasındaki birçok tonu gün ışığına, ortamdaki ışığa hatta bazen üzerinizdeki kıyafete göre bu renkleri alabiliyor Csarite. Amerika'da tanıdığım bir tasarımcı var, taşın karatını 20.000- 30.000 dolara da satıyor. Bu tasarımcının işleri şu an Hollywood ünlülerini süslüyor. Örneğin son olarak Türk tasarımcı Pınar Öner'in tasarladığı yüzük Victoria's Secret'ın ünlü meleklerinden Alessandra Ambrossio tarafından kullanıldı. Öte yandan Christina Milan, Nina Dobrev gibi ünlüler de bu taşa oldukça ilgi gösteren Hollywood yıldızlarından. Yani Csarite taş dünyasında yükselen bir trend...
Bu vesile ile güzel ülkemin çok bilinmeyen değerlerinden birini paylaşmak istedim. Takı işiyle uğraşanlardan aldığım bilgiye göre maden İngilizlere kiralanmış, biz de onlardan satın alıyoruz. Hani tarihte bir İngiliz büyüğü "Türkiye, Türklere bırakılmayacak kadar değerli" demiş ya, sanırım halimize bakarsak tüm dünya aynı fikirde ...