Gündeme damga vuran konu "Param olmadığı için senede sadece 150 kitap okuyabiliyorum" diyen 19 yaşındaki Arda Ayten, daha fazla kitap alabilmek için katıldığı "Kim milyoner olmak ister" yarışmasında tüm doğru soruları cevaplayarak 1 milyonu kazanması oldu. Umarım zamanın şartlarına hapsedilen gençlik bir milyonun havuç oluşunda kitap okumayı görür. Aslında uzun zamandır bizleri yerleştirmek istedikleri yapıda uygulanan yöntemlerden biri yeni hafıza yaratmak istenilen şekilde koşulları bilinen eskileri silmek yok etmek. Neler bunlar? Geçmişimiz, tarihimiz, örflerimiz adetlerimiz kısaca değerlerimiz. Tüm bunları değiştirerek, değersizleştirerek algı yaparak, yayarak uygulamaya koydular.
Tarih her zaman önemli
Bunu neden düşündüm? Zamanımın eğitimi ile bugünü karşılaştırarak. Detaylar için sayfam yetmez. Örneğin sizinle paylaştığım her yazı konum için çeşitli kaynakları okumaya bilgi toplamaya ve doğru ve rasyonel etik habercilik, yorum yapmaya gayret ediyorum. Eğitildiğim şekilde okumayı seviyorum. Ancak birden çeşitli konularda ulaşmaya çalıştığım kaynakların sınırlandırıldığını yok veya ulaşılmaz olduğunu fark ettim. Halbuki tarih bugün için önemli, gelecek içinse çok daha önemli. Bunları bugünkü yazımı esinlendirdiğim sevgili Gülengül Uslu'nun İzmir için Behzat Uygur'la yaptığı bir sohbet röportajı yazısını okuduktan sonra düşündüm. Konu "Kültürpark sanat fuarı olarak kalmalı" Biz İzmirliler Kültürparkı ne kadar, nasıl biliyoruz? Fuar Kültürpark için tarihçesi hariç her konuda, her şekilde bilgi çok bol. Vesilesi ile gelin tarihçesini paylaşalım.
İktisat kongresine uzanır
İzmir Enternasyonal Fuarı'nın doğuşu, 17 Şubat 1923'te (henüz Cumhuriyet ilan edilmemişken) Mustafa Kemal Paşa'nın emriyle İzmir'de toplanan ızmir ıktisat Kongresi'ne uzanır. İktisat Kongresi ile eşzamanlı olarak bir ticari ürünler sergisi düzenlenmiş, sergi mekânı ikinci kordonda Osmanlı Bankası'nın depo olarak kullandığı Hamparsumyan Binası seçilmiştir. Burada, el tezgâhı ve küçük sanayi ürünleri; Isparta, Kula, Gördes ,Uşak kilim ve halıları, yağ ürünleri, sabunlar, makarna ve unlu yiyecekler, ihraçlık pamuklar, ayakkabı, mobilyalar, deri ürünleri, tarım araçları, kiremit, tuğla, maden örnekleri, tütün, sigara, şarap örnekleri, kereste çeşitleri sergilenmiştir. İzmir İktisat Kongresi Sergisi'nden sonraki ilk sergi 4 Eylül 1927'de, "9 Eylül Mahalli Sergisi" adı altında İzmir Sanatlar Mektebinde açılmıştır. İzmir Ticaret Odası'nın teklifi ve İzmir Valisi Kazım Dirik'in kararı ile açılan sergide yetmiş bir resmî kuruluş, yüz doksan beş yerli firma ve dokuz ülkenin yetmiş iki kuruluşunun ürünleri sergilendi. Sergiyi 80 bin 44 kişi gezdi. İkinci 9 Eylül Sergisi, Eylül 1928'de yine aynı binada ve uluslararası düzeyde gerçekleşti. Sergiye yüz elli beşi yabancı olmak üzere beş yüz on beş firma katıldı. Bir sonraki serginin 1931'de düzenlenmesine karar verildi ancak ekonomik nedenlerle sergi toplanamadı.
Arsıulusal Pazarı
1933'te günümüzde Swissotel Büyük Efes'in bulunduğu yerde 9-30 Eylül tarihleri arasında yirmi üç yabancı şirket, yüz otuz yerli şirket ile yirmi ticaret ve sanayi odasının katılımıyla ızmir Millî 9 Eylül Panayırı gerçekleştirildi. Panayır bir sonraki yıl 26 Ağustos-15 Eylül tarihleri arasında ızmir Beynelmilel 9 Eylül Panayırı adıyla düzenlendi. 1935 ızmir Arsıulusal 9 Eylül Panayırı dönemin ıktisat Vekili Celal Bayar tarafından 21 Ağustos'ta açıldı. 311.000 kişinin gezdiği panayır, bugünün organize uluslararası fuarının öncüsü oldu. Fuar alanının temeli, evvelce 1922 ızmir yangınında kül olmuş mahallelerin bulunduğu ve sonraki yıllarda şehrin ortasında bir pislik ve derbederlik yuvası hâline gelmiş bulunan bugünkü yerinde 1 Ocak 1936'da törenle atıldı. 360.000 metrekarelik alanın Kültürpark hâline getirilmesi ve yılın belirli bir ayında bu alan üzerinde uluslararası bir fuarın gerçekleştirilmesi planlandı. Kültürpark alanının düzenleme çalışmaları, dönemin ızmir Belediye Başkanı Dr. Behçet Uz'un ve gazeteci sıfatıyla Moskova'daki Gorki Parkı'nı gezmiş olan yardımcısı Suat Yurtkoru'nun yönetiminde, proje aşamasında da dönemin Moskova Belediye Başkanı Bulganin tarafından görevlendirilen mimarların tasarımı çerçevesinde 1936'da tamamlanmış; bu tarihten itibaren İzmir Enternasyonal Fuarı Kültürpark'ta açılmıştır.
Sürekli bir kurum
İzmir, Kültürpark ve Fuar adeta özdeşleşmiştir. Lozan Kapısı önünde yapılan törene Mısır, Yunanistan ve Sovyetler Birliği'nden kırk sekiz yabancı kuruluş, otuz iki vilayet pavyonu ve kırk beş yerli kuruluş katıldı. 1937 İzmir Enternasyonal Fuarı, diğer yıllara göre çok daha kapsamlı hazırlandı. Açılışı İktisat Vekili Celâl Bayar yaptı. Fuar'ın en büyük özelliği Kültürpark'ın sürekli bir kurumuna dönüşecek olan Paraşüt kulesinin açılışı oldu. Yüz dört yabancı şirketin katıldığı Fuar'da dört yüz yirmi dört yerli kuruluş temsil edildi. Bu rakamlar 1938'deki fuara yüz kırk yabancı, kırk altı devlet kurumu ve beş yüz yirmi yedi yerli kuruluşun, 60.000 m2 fuar alanının eklenmesiyle hazırlanan ve açılışını Başvekil Dr. Refik Saydam'ın yaptığı 1939 fuarına beş yüz yetmiş dört yabancı şirket, yirmi yedi devlet kurumu ve üç yüz otuz üç yerli şirketin katılmasıyla giderek arttı.
İlk Milli Piyango çekildi
1940 yılında sürmekte olan II. Dünya savaşı yüzünden katılımın olmayacağı ileri sürülmesine karşın yerler çok önceden kiralandı, ancak fuar zararla kapatıldı. Açılışı Ticaret Vekili Nazmi Topçuoğlu yaptı. 30 Ağustos tarihinde Milli Piyango ilk kez fuarda çekildi. Fuara iki yüz kırk üç yabancı, dört yüz altmış üç yerli şirket katıldı. Savaşa karşın 1941'de fuar hazırlıkları eksiksiz gerçekleşti. 1942'de ise sürmekte olan savaş gerekçesiyle hükûmet kararı ile açılamadı ancak ızmir halkı için fuar kapsamındaki kültür ve eğlence etkinlikleri düzenlendi. 1943 İzmir Enternasyonal Fuarı Başvekil Şükrü Saraçoğlu himayesinde açıldı. Ziyaretçi sayısı bir milyon kişiyi aştı. 1944, 1945 ve 1946 fuarları ulusal düzeyde açılabildi. Uluslararası fuarlar 1947 yılından itibaren kesintisiz ve giderek önem kazanarak devam etti. 1947'de Uluslararası Fuarcılık Endüstrisi Birliği'ne üye oldu.
Gazinolu yıllar
1950'lerden itibaren büyük rağbet görmeye başlayan Fuar gazinoları çok kanallı televizyonlar dönemine kadar Türkiye eğlence hayatının zirvelerinden ve referanslarından biri olarak kalmışlardır. Fuar Göl Gazinosu, Mogambo Gazinosu, ismini Zeki Müren'in verdiği Manolya Bahçesi bu gazinoların en önemlilerindendir. Safiye Ayla, Zeki Müren ,Gönül Yazar, Tanju Okan ve daha pek çokları, isimleri İzmir Fuarı ile özdeşleşmiş sanatçılardır. Günümüzde de Fuar günlerindeki müzik faaliyetleri daha ziyade açık hava konserleri ağırlıklı olarak sürdürülmektedir. Önceleri bir ay süren ve 20 Ağustos-20 Eylül tarihleri arasında düzenlenen fuarın süresi önce 1979'da ve 1986'da yirmi güne, 2004'te ise on güne indirildi. İzmir Enternasyonal Fuarı günümüzde, ızmir Kültürpark' ta yer alan pek çok fuarcılık etkinliğini düzenleyen İzmir Fuarcılık Hizmetleri Kültür ve Sanat ışleri (İZFAŞ) tarafından organize edilmektedir. 2017 yılında Fuar Gaziemir'de yapılan yeni alana taşındı. Tüketiciye yönelik halka yönelik kitap mücevher, hediyelik eşya, ızmir Enternasyonal Fuarı gibi fuarlar bir müddet Kültürpark'ta yapılacak ihtisas fuarları ise yeni fuar alanında yapılacak. Bundan sonrasında Kültürpark'ın, Londra'daki Hyde Park, New York'taki Central Park gibi şehrin kimliğini yaşatacak bir kültür ve dinlenme yeri olarak sürdürülmesi gerekir.
