Ekonomik kaygılar, bir an önce salgının getirdiği kısıtlamaların kaldırılıp normal yaşantımıza dönme arzusu yaratıyor. Ancak eski günlerimizdeki gibi bir yaşam da şu an için mümkün değil. Zira tüm dünyada salgın devam ediyor, Brezilya, Rusya, A.B.D. gibi ülkelerde hala artmakta, hatta Singapur, Kore gibi salgını iyi kontrol eden ülkelerde ikinci dalgaya benzer hareketlenmeler var. Sınırlar, ülkeler arası seyahatler halen kapalı. Yeni normal dediğimiz şey, bilim kurullarının ve hükümetlerin izin verdiği ölçüde, sıkı tedbirlerin ve kısıtlamaların dereceli olarak azaltılması ancak bazı önlemlerin sürdürüldüğü bir yaşam tarzı olacak.
*
Normale dönme telaşı, erken gevşeme kötü sonuçlanabilir. Bu salgınla ilgili henüz bilinmezler çok, kafalar karışık, bilgi kirliliği çok fazla. Salgın bitti, bitiyor havasının yayılması, insanların korunma tedbirlerini bırakmasına neden oluyor. Sokaklarda maskesiz insanlar, sosyal mesafe kuralının hiçe sayılması kötü yönde etkileyebilir. Tam yeni hastalanan sayısı 3 basamaklı sayılara indi derken 1-2 gün sonra tekrar dört basamaklı sayılar ortaya çıktı. Günlük ölüm sayıları azalmış görünse de tedbiri elden bırakmamak lazım. Bayramdan sonra açılacağı söylenen THY dış hat seferleri, 15 gün ileri atıldı, hala ucu açık. Bir normalleşme takvimi var ama, salgının gidişatına göre önlemlerin gevşetilmesi yeniden düzenlemelere tabi.
*
Kapalı ortamlar, özellikle klima ile havalandırılan alanlar hastalığın yayılması açısından çok riskli. Çünkü büyük oranda iç mekânın havası dolaştırılıyor. Tamamen dış hava ile havalandırma, soğutma şu an için imkânsız. Havalandırmalardaki filtre sistemleri ise virüsü tutma özelliğine sahip değil. Uluslararası Enfeksiyon hastalıkları dergilerinde klimalı ortamlarda hava hareketi ile virüsün ne kadar bulaşıcı olacağına dair birçok makale çıkıyor. AVM gibi ortamlar hala risk içeriyor.
*
Salgın modelleri üzerinden baktığımız zaman 4 olası senaryodan bahsediliyor: 1. Salgın yavaşlayarak ortadan kalkabilir 2. Salgının daha kötülediği bir ikinci dalga oluşabilir (1918 İspanyol nezlesi ve bazı grip salgınlarında olduğu gibi, Dünya Sağlık Örgütü ’de Eylül ayı gibi böyle bir olasılıktan bahsediyor) 3. Salgın aralarla tekrarlayarak devam edebilir 4. Salgın ortadan kalkmış gibi olup bir süre sonra tekrarlayabilir. Çünkü bu hastalığın henüz aşısı yok, aşı bulunsa bile 1-2 yıldan önce etkinliği belli olmayacak. Henüz bulaşıcılığı engelleyecek bir ilaç yok. Salgının ortadan kalması için önerilen sürü bağışıklığına ulaşmak için henüz dünyada yeterli sayıda hastalık geçirmiş olan yok.
*
Tüm bu bilinmezler içinde “yeni normal” dediğimiz yaşam tarzı ortaya çıkıyor. Maske çok uzun bir süre yaşamımızın birincil vazgeçilmezi olacak. Sosyal mesafe kavramı tüm yaşamımızda bir kural olacak. Hijyen kuralları, özellikle el yıkama, dezenfeksiyon olmazsa olmaz olacak. Sosyal mesafe dolayısıyla eskisi gibi sarılmak, öpüşmek, el sıkışmak uzun süre hayatımızda olmayacak. Kalabalık toplantılar, kongre ve konferanslar uzun süre yapılamayacak. Zaten uzaktan görüntülü görüşmeler, zoom toplantıları, video konferanslar şu anda hayatımızın bir parçası oldu. Alışverişler bile internet ortamına ve kredi kartına kaydı. Birçok ülkede okullar internet üzerinden uzaktan eğitim modeli uyguluyor. Bu yaz tatil planlarımız olamayacak gibi. Oteller açılsa bile sınırlı sayıda konuk, sosyal mesafe zorunlu olacak. Seyahatlerde de sosyal mesafe nedeniyle; araçlar, uçaklar yarı kapasitede yolcu alabilecek. Zaten turizm sektörünün dünyadaki kaybı şu ana kadar 1,5 milyar doların üzerine çıkmış durumda. Havayolu şirketleri batma aşamasında, büyük gövdeli çok yolcu taşıyan uçaklarını elden çıkarmaya çalışıyorlar
*
Tüm dünyadaki kısıtlamalar işsizlik oranlarını tüm ülkelerde korkunç arttırdı. İş camiası yeni üretim ve çalışma planları yapmaya çalışıyor. En temel ihtiyaç olan gıda maddeleri üretiminin de düşmesi önümüzdeki dönemde kıtlık tehlikesini de beraberinde getiriyor. Tüm ekonomik yorumlar bu yılın tüm dünyada bir resesyon içinde olacağı yönünde. Salgının bir an önce yatışması çoklukla bizim elimizde. Yeni normal ( maske + sosyal mesafe + hijyen) kurallarına uyduğumuz ölçüde sönümlenmesi, yani birinci senaryonun gerçekleşme olanağı var. Herkese sağlık dileklerimle.
